Zarówno w kontekście zdrowej diety, jak i oddziałujących na skórę kosmetyków często można się spotkać z wyróżnianą aktywnością antyoksydacyjną (lub przeciwutleniającą). Antyoksydanty mogą chronić nas przed chorobami, spowalniać starzenie, wzmacniać organizm. Czym jest zwalczany przez nie stres oksydacyjny, jakie są jego skutki i jak go leczyć?

Czym jest stres oksydacyjny?

Stres oksydacyjny to stan braku równowagi między produkcją wolnych rodników i reaktywnych form tlenu a zdolnościami antyoksydacyjnymi organizmu¹. Chociaż wolne rodniki kojarzą się przede wszystkim negatywnie, pełnią one rolę w fizjologicznych procesach zachodzących w komórkach, m.in. ich wzroście, podziałach, różnicowaniu, apoptozie. To, czego należy unikać to wzrost produkcji wolnych rodników, który może wynikać zarówno z działania czynników zewnętrznych (np. promieniowanie UV), jak i odpowiedzi immunologicznej organizmu (np. w przebiegu stanu zapalnego, zakażenia). Stres oksydacyjny może bowiem prowadzić do chemicznych modyfikacji oraz uszkodzeń białek (agregacja i denaturacja), lipidów (peroksydacja), węglowodanów i nukleotydów, a także indukować zmiany w strukturze DNA prowadzące do mutacji lub efektów cytotoksycznych^1,2.

Stres oksydacyjny – przyczyny

Z 2-3% wdychanego przez nas tlenu powstają rodniki tlenowe (nadtlenek i rodnik hydroksylowy), które następnie reagują w sposób spontaniczny z innymi związkami lub ulegają rozłożeniu przez dysmutazę ponadtlenkową do nadtlenku wodoru. Ten z kolei ulega częściowo rozłożeniu przez katalazę oraz peroskydazę i transferazy glutationowe. Z około 3% powstają z kolei rodniki hydroksylowe³.

Jak podaje doktor Kukliński, przyczyną zwiększenia syntezy nadtlenków i reaktywnych form tlenu jest blokada przepływu elektronów w ramach łańcucha oddechowego. Jej przyczyną mogą być m.in. działania: ksenobiotyków takich jak: środki roślinobójcze i owadobójcze, alkoholu, smogu, ozonu, leków, hipoksji (niedotlenienia organizmu), promieniowania radioaktywnego i kosmicznego (samoloty), deficytów antyoksydantów, niedoborów manganu, miedzi, cynku i selenu, oraz niekontrolowanego nadmiernego zaopatrzenia organizmu w witaminy, które będąc substancjami redoks, w zależności od środowiska, w jakim się same znajdą, mogą tworzyć rodniki³.

Stres oksydacyjny powstaje także w trakcie fizjologicznej pracy organizmu. Niskie stężenia reaktywnych form tlenu biorą udział m.in. w usuwaniu leków z organizmu, transporcie glukozy do komórek, skurczach mięśni, wydzielaniu hormonów oraz regulacji napięcia naczyniowego. Są także ściśle powiązane z pracą układu immunologicznego – pobudzają aktywność limfocytów T, są wykorzystywane przez fagocyty do usuwania patogenów [2,3]. Ze względu na fizjologiczną rolę reaktywnych form tlenu w ludzkim organizmie do rozwoju stresu oksydacyjnego prowadzić mogą także niedobory antyoksydantów (odpowiedzialnych za zbilansowanie nadmiaru wolnych rodników) oraz sytuacje wymagające wysokiego nakładu energetycznego. Sprzyjać temu mogą m.in. nadużywanie alkoholu i innych używek, przewlekły stres, długotrwała i intensywna praca, wyczynowa aktywność fizyczna czy źle zbilansowana dieta, uboga w warzywa i owoce³.

Skutki stresu oksydacyjnego na zdrowie

Stres oksydacyjny jest zjawiskiem negatywnym, mającym niekorzystny wpływ na ludzki organizm. Jak już wspomniano, może prowadzić do uszkodzeń DNA komórek i mutacji, a co za tym idzie także odgrywać znaczącą rolę w procesie nowotworzenia. Oksydacyjne uszkodzenia DNA, obserwowano m.in. w białaczkach limfoblastycznych, nowotworach piersi, płuc, żołądka, jelita grubego, wątroby². Wpływ stresu oksydacyjnego na ludzkie zdrowie to jednak nie tylko choroby nowotworowe. Dobrze udokumentowany jest także jego związek ze:

• stanami zapalnymi (np. wirusowe zapalenia wątroby, atopowe zapalenie skóry, nieswoiste zapalenia jelit),
• chorobami autoimmunologicznymi (reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń rumieniowaty),
• chorobami układu krążenia (reaktywne formy tlenu biorą udział w powstawaniu płytki miażdżycowej oraz poprzez inaktywację tlenku azotu sprzyjają rozwojowi nadciśnienia),
• procesami starzenia (zarówno w obrębie skóry, jak i komórek mózgu, sprzyjając rozwojowi poważnych schorzeń neurodegeneracyjnych, takich jak choroba Parkinsona czy choroba Alzheimera)^2,4.

Reklama

Q10 classic MSE Sprawdź

Miedź MSE dr Enzmann Sprawdź

QuinoMit Q10® Fluid z Selenem MSE Sprawdź

Cynkomit MSE Sprawdź

Mangan MSE Sprawdź

Objawy stresu oksydacyjnego

Stres oksydacyjny nie tylko sprzyja rozwojowi wielu chorób, ale prowadzi także do łagodniejszych objawów, związanych z pogorszeniem pracy organizmu. Chociaż nie są to objawy specyficzne i mogą świadczyć także o innych dolegliwościach lub chorobach, podczas stresu oksydacyjnego pojawić się mogą:

• osłabienie,
• senność,
• bóle i zawroty głowy,
• bóle mięśni i stawów,
• problemy trawienne,
• wysypki i objawy skórne,
• stany zapalne.^3,4

Wynikają one przede wszystkim z oksydacyjnych uszkodzeń mitochondriów, które pod wpływem negatywnego działania reaktywnych form tlenu nie są w stanie produkować wystarczającej ilości energii, niezbędnej do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Łańcuch oddechowy ulega rozprzężeniu, potencjał błony mitochondrialnej spada, słabnie aktywność enzymu ATP-azy wapnia oraz sama synteza ATP – nośnika energii w procesach oddychania komórkowego. Po zaobserwowaniu objawów mogących świadczyć o nadmiernym stresie oksydacyjnym warto rozważyć przeprowadzenie badań krwi, obejmujących m.in. oznaczenie poziomu międzykomórkowego ATP, glutationu czy ocenę niedoborów mikroskładników, takich jak cynk i mangan³.

Stres oksydacyjny – leczenie

Znane powiedzenie „lepiej zapobiegać niż leczyć” świetnie wpisuje się w problem związany z wystąpieniem stresu oksydacyjnego. Jego profilaktyka nie jest bowiem szczególnie trudna. Przede wszystkim należy wzbogacić swoją dietę w produkty zawierające duże ilości mikroskładników i antyoksydantów. Bogate w przeciwutleniacze są różnorodne orzechy, a także owoce i warzywa – w szczególności te o intensywnych kolorach. Związki o działaniu przeciwutleniającym to nie tylko kojarzące się z tym działaniem witaminy (A, C, E), ale także obecne w roślinach flawonoidy, karotenoidy, antocyjany. Warto także unikać nadmiernego stresu i przemęczania organizmu.

Jak jednak leczyć stres oksydacyjny, kiedy na profilaktykę jest już za późno? Warto zacząć od zrobienia badań krwi w celu określenia przyczyny problemu. Jak wskazuje dr Kukliński, przebieg leczenia może zależeć od indywidualnych uwarunkowań genetycznych. Obserwowany u pacjentów polimorfizm dysmutazy ponadtlenkowej zwiększa podatność na rozwój stresu oksydacyjnego. Można go leczyć kofaktorami tego enzymu, suplementując cynk, miedź, mangan lub stosując wyciągi z miłorzębu lekarskiego. Dowodzi temu przypadek kliniczny, opisany w książce dr. Bodo Kuklińskiego: 

W organizmie pani J. występowała ogromna kwasica mleczanowa, będąca skutkiem zaburzenia przemiany pirogronianu. Dzięki suplementacji obu pierwiastków śladowych, dolegliwości ustąpiły, a w efekcie zniknął także liszaj sromu. Pani J. odczuła pozytywne działanie manganu oraz cynku już po tygodniu przyjmowania odpowiednich preparatów.”

U kobiet po operacji usunięcia jajników sprawdzić może się także suplementacja estrogenów, zaś w przypadku stwierdzonych zaawansowanych uszkodzeń w obrębie mitochondriów, warto rozważyć skorzystanie z terapii mitochondrialnej³.