Depresja i zaburzenia snu często idą w parze. Bezsenność nie tylko towarzyszy większości przypadków depresji, ale jej wystąpienie może stanowić zapowiedź nawrotu choroby lub nasilać jej przebieg. Jaki jest związek depresji z problemami ze snem? Jak je prawidłowo leczyć?
Czy bezsenność może być jedną z przyczyny depresji?
Zaburzenia psychiczne, takie jak depresja, są najczęstszą przyczyną występowania zaburzeń snu. Badania wskazują, że bezsenność towarzyszy ponad połowie pacjentów mających zdiagnozowane inne zaburzenia psychiczne – najczęściej depresyjne lub lękowe 1. Zaburzenia snu bywają niekiedy uważane nie tyle za objaw, ile przyczynę depresji, a skutki bezsenności są najczęściej zgłaszanymi dolegliwościami wśród pacjentów zmagających się z zaburzeniami depresyjnymi, należą do nich m.in.:
- zaburzenia ciągłości snu,
- zanik energii życiowej,
- wyczerpanie,
- obniżenie sprawności fizycznej i psychicznej,
- problemy z koncentracją,
- obniżony nastrój 2.
Co więcej, bezsenność bywa „zapowiedzią” pierwszego epizodu (u 41% chorych) lub nawrotu depresji (u 56%), a także jednym z jej czynników ryzyka – długotrwała bezsenność zwiększa kilkukrotnie prawdopodobieństwo wystąpienia depresji w ciągu kilku następujących lat 1,2.
Bezsenność w depresji — przyczyny
Problemy ze snem są jednak przede wszystkim objawem depresji. Zdrowy, prawidłowy sen to naprzemienne występowanie faz snu z szybkimi ruchami gałek ocznych (REM) i ich pozbawionego (NREM) tworzących 80-120 minutowe cykle. W depresji dochodzi do zaburzeń tego cyklu – zmniejszenie latencji (czasu od zaśnięcia do pierwszego pojawienia się) fazy REM i wydłużenie całkowitego czasu jej trwania. Dodatkowo obserwowano pogorszenie jakości snu i ubytek snu wolnofalowego, prowadzący do słabszej regeneracji organizmu 2,3. Depresji często towarzyszą także, charakterystyczne dla zaburzeń lękowych, „czarne myśli” i nadmierne zamartwianie się. Często obserwowane jest błędne koło – nie mogę zasnąć, więc się tym martwię, co dodatkowo utrudnia mi zaśnięcie 4, z kolei brak energii życiowej, siły do działania i zmęczenie prowadzą do ucinania sobie drzemek i odsypiania w ciągu dnia, co negatywnie przekłada się na nocne zasypianie 2,4.
Jak problemy ze snem wpływają na leczenie depresji?
Współistniejące z depresją problemy ze snem mogą także odgrywać rolę w jej leczeniu. Wiele z leków o działaniu przeciwdepresyjnym może zaburzać sen i pogarszać jego jakość. Nie wolno więc ukrywać przed psychiatrą tak istotnego objawu, jakim jest bezsenność. U pacjentów z bezsennością zaleca się stosownie przede wszystkim antydepresantów o działaniu sedatywnym (m.in. trazodon, mianseryna, mirtazapina, doksepina i opipramol) i unikanie leków aktywizujących, które mogłyby dodatkowo obniżać jakość snu 3,4.
Leczenie bezsenności przy depresji
Metody radzenia sobie z bezsennością w depresji nie ograniczają się jednak tylko do leczenia farmakologicznego. Oprócz przyjmowania leków i psychoterapii warto także zadbać o swój organizm bardziej holistycznie. Depresja i bezsenność to problemy nie tylko związane z układem nerwowym, ale mające także podłoże w innych zaburzeniach funkcjonowania organizmu 1,3,4. Badania ostatnich lat dużą uwagę przykładają do roli jelitowej flory bakteryjnej w rozwoju zaburzeń psychicznych, stresu oksydacyjnego atakującego komórki i mitochondria czy diety. W leczeniu bezsenności towarzyszącej depresji pomóc może między innymi:
- Stosowanie adaptogenów i leków ziołowych, takich jak kora berberysu, ziele dziurawca, szafran, korzeń różeńca, ziele werbeny, olej z nasion ogórecznika, kwiat lawendy 5,
- Całoroczna suplementacja witaminy D3,
- Suplementacja witamin z grupy B – w szczególności B12 i kwasu foliowego,
- Spożywanie produktów bogatych w kwasy omega-3,
- Prawidłowo zbilansowana dieta,
- Regularna aktywność fizyczna.
Odpowiednia dieta i zapobieganie niedoborom ważnych witamin i substancji odżywczych są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu i mogą zmniejszać ryzyko rozwoju depresji czy problemów z zasypianiem. Obecne w pokarmie aminokwasy i witaminy wspierające ich metabolizm wspomagają organizm w walce ze stresem oksydacyjnym oraz biorą udział w produkcji neurotransmiterów, takich jak serotonina, odpowiedzialna za dobry nastrój. Poznaj inne skuteczne sposoby na radzenie sobie z bezsennością.
Dbanie o higienę snu przy depresji
Pacjenci chorzy na depresję powinni także pamiętać o zasadach higieny snu. Przestrzeganie ich jest istotne nie tylko dla osób, które zmagają się z bezsennością. Szczególnie ważne są zasady, które najczęściej zostają zaburzone przez depresję i związane z nią problemy – stałe pory snu, rezygnacja z drzemek w ciągu dnia, unikanie spędzania czasu w łóżku, rezygnacja z używek i alkoholu zwłaszcza przed snem, ograniczenie stosowania leków nasennych 4. Utrzymanie zdrowych nawyków w trakcie epizodu depresyjnego może być szczególnie trudne, należy więc pamiętać, że oprócz leczenia farmakologicznego, zalecane jest też wdrożenie psychoterapii. Przynosi ona korzyści nie tylko w leczeniu depresji, ale metody poznawczo-behawioralne charakteryzują się także wysoką skutecznością w leczeniu zaburzeń snu 2,4.
Bibliografia:
- Wojtas A, Ciszewski S. Epidemiologia bezsenności. Psychiatria 2011; 8(3): 79-83.
- Heitzman J. Zaburzenia snu – przyczyna czy skutek depresji? Psychiatria Polska 2009; 43(5): 499-511.
- Wichniak A, Szmyd J. Leczenie depresji poprzez normalizację zaburzonego rytmu snu i czuwania. Psychiatria i Psychologia Kliniczna 2019; 19(3): 338-343.
- Skalski M. Bezsenność – patogeneza i leczenie. Kosmos Problemy nauk biologicznych 2014; 63(2): 233-43.
- Możdżeń K, Rzepka A, Barabasz-Krasny B. Rośliny lecznicze wspomagające terapie stresu, nerwic i depresji. Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu 2021; 27(2): 182-192.
- Kurowska K, Antosik K, Decyk A i Kobylińska M. Znaczenie witaminy D w zapobieganiu i leczeniu depresji. Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu 2021; 27(2): 121-125.