Choroba Leśniowskiego-Crohna – przyczyny objawy i leczenie

Choroba Leśniowskiego-Crohna to jedna z chorób zapalnych jelit (IBD), na którą w medycynie klasycznej nie ma lekarstwa, a większość pacjentów doświadcza epizodów remisji i nawrotów w nieprzewidywalnych momentach. Istotnym elementem w poprawie jakości życia pacjentów z chorobą Leśniowskiego-Crohna jest odpowiedni styl życia, dieta oraz wsparcie suplementacją.

Czym jest choroba Leśniowskiego-Crohna?

Choroba Leśniowskiego Crohna należy do najczęstszych chorób zapalnych jelit (IBD). IBD ogólnie opisuje grupę stanów o wspólnej charakterystyce przewlekłego zapalenia przewodu pokarmowego o podłożu immunologicznym. W przebiegu choroby układ odpornościowy chorego myli cząstki pokarmu i normalną florę z materiałami obcymi. Sytuacja ta następnie wywołuje odpowiedź immunologiczną przyciągającą leukocyty do infiltracji jelita. Efektem tego jest zniszczenie komórek śluzówki jelita prowadzące do stanu przewlekłego zapalenia. Choroba ma przebieg nawracający i ustępujący. Przy wielokrotnych nawrotach może przejść od początkowo łagodnych i umiarkowanych stanów zapalnych do ciężkiej choroby penetrującej (przetoki) lub zwężenia. Choroba Leśniowskiego-Crohna może wpływać na dowolną część przewodu żołądkowo-jelitowego (od ust, aż do odbytu). Najczęściej jednak obejmuje jelito cienkie i początek jelita grubego.

Objawy choroby Leśniowskiego-Crohna

Najczęstsze objawy choroby Leśniowskiego-Crohna to:

• przewlekła biegunka (może obejmować śluz i krew),
• skurcze mięśni gładkich,
• bóle brzucha,
• utrata wagi.

Inne objawy obejmują:

• wzdęcia,
• zmiany w mikrobiocie jelitowej, m.in. wzrost Bacteroides, spadek Firmicutes i przeciwzapalnych F. prausnitzii,
• krwawienie z odbytu,
• gorączka,
• anemia,
• zespół złego wchłaniania.

Choroba Leśniowskiego-Crohna a zespół jelita drażliwego

Czym różni się choroba Leśniowskiego-Crohna od zespołu jelita drażliwego? Najczęstsze objawy i różnice w przebiegu zestawiono w tabeli:

Diagnostyka choroby Leśniowskiego-Crohna

Nie istnieje pojedyncze kryterium diagnostyczne choroby Leśniowskiego-Crohna. Rozpoznanie choroby ustalane jest na podstawie całokształtu obrazu klinicznego oraz wyników licznych badań: endoskopowych, radiologicznych, laboratoryjnych i histopatologicznych. Wśród badań laboratoryjnych wykorzystuje się parametry oceniające aktywność procesu zapalnego oraz stan odżywienia organizmu. Najczęściej wykonuje się: morfologię krwi, stężenie białka C-reaktywnego (CRP), aktywność enzymów wątrobowych, jonogram i parametry związane z gospodarką żelaza. Przydatnym markerem jest oznaczenie stężenia kalprotektyny w kale. Kalprotektyna jest markerem stanu zapalnego jelit, zatem badanie to może pomóc w różnicowaniu chorób zapalnych jelit i IBS. Jednak badanie to nie różnicuje przyczyny zapalenia. W toku diagnostyki należy wykluczyć również zakaźne przyczyny zapalenia jelit, w tym zakażenie Clostridium difficile, czy zakażenie pasożytnicze.

Dieta w chorobie Leśniowskiego-Crohna

Skład mikroflory jelitowej może się zmieniać w odpowiedzi na dietę. Z tego względu podstawą leczenia żywieniowego w chorobie Leśniowskiego-Crohna powinna być zindywidualizowana, bogata w składniki odżywcze, przeciwzapalna dieta. Może ona pomóc zrównoważyć stan zapalny, aby zapobiec zaostrzeniom choroby i dalszym podrażnieniom przewodu pokarmowego, jak również zapewnić odpowiednią podaż składników odżywczych. Prawidłowo zrównoważony mikrobiom jelitowy ma kluczowe znaczenie dla funkcjonowania układu odpornościowego.  Odpowiednia dieta wspiera proces naprawy błony śluzowej jelit i łagodzenie objawów. W chorobie Leśniowskiego-Crohna stosowane są różne diety, z których większość stanowią diety eliminacyjne, w tym dieta elementarna, dieta specyficznych węglowodanów (SCD), dieta low FODMAP, bądź inne rodzaje diet spersonalizowanych. Istotne jest, aby rodzaj diety dostosowany był indywidualnie do konkretnego pacjenta, aby uniknąć zbędnych eliminacji pokarmowych, które mogłyby pogłębić istniejące już niedobory pokarmowe. Co ciekawe, wykazano, że w chorobie Leśniowskiego-Crohna zawartość i wydzielanie histaminy jest znacznie zwiększone, szczególnie w błonie śluzowej objętej stanem zapalnym. Dodatkowo zaobserwowano, że u pacjentów z IBD aktywność enzymu rozkładającego histaminę, czyli enzymu DAO, jest o 50% niższa w porównaniu do zdrowych pacjentów. Z tego względu warto rozważyć wprowadzenie diety niskohistaminowej. Zasady diety niskohistaminowej obejmują ograniczenie spożycia pokarmów bogatych w histaminę (np. żywność fermentowana, alkohol, żywność marynowana, sery lub szynki dojrzewające, wędzone mięso lub ryby, skorupiaki) oraz produktów będących wyzwalaczami histaminy (np. truskawki, kakao, pomidory, dodatki do żywności).

Niektóre pokarmy, które mogą zaostrzać stan zapalny jelit, to:

• niskiej jakości tłuszcze i tłuszcze trans,
• cukier,
• przetworzona żywność,
• dodatki do żywności,
• alkohol,
• pikantne jedzenie,
• nadmiar surowych warzyw i owoców,
• produkty alergizujące i nietolerowane (np. zawierające gluten, laktoza, lektyny).

Należy pamiętać, że wprowadzenie jakichkolwiek ograniczeń żywieniowych powinno być uzasadnione oraz prowadzone pod nadzorem dietetyka klinicznego. W celu utrzymania remisji, podstawą diety powinny być:

• jak najmniej przetworzona żywność, z prostym i zrozumiałym składem,
• gotowane owoce i warzywa,
• dobrej jakości tłuszcze zwierzęce i roślinne, w tym produkty bogate w kwasy tłuszczowe omega-3 (np. łosoś, siemię lniane),
• produkty będące źródłem pełnowartościowego białka, tj. dobrej jakości mięso (w tym podroby), ryby, jajka,
• produkty zbożowe (w zależności od indywidualnej tolerancji – zawierające gluten lub nie),
• przyprawy przeciwzapalne (np. kurkuma).

Reklama

B-Komplex MSE Sprawdź

BactoFlor ® Sprawdź

CurcuZym-Intercell ® Kurkumina Sprawdź

Hepar-Intercell Sprawdź

Molkur Sprawdź

EnzOmega ® MSE Sprawdź

D3-Intercell® 2000 I.E. Sprawdź

Silymarin-Intercell® Sprawdź

Dyspep – Intercell® Sprawdź

Zalecenia dotyczące choroby Leśniowskiego-Crohna

1. Jedz posiłki częściej, ale o małej objętości.
2. Ogranicz spożycie bardzo gorących potraw/napojów.
3. Stosuj dietę lekkostrawną, czyli z wyłączeniem ostrych i smażonych potraw, jak również produktów wzdymających.
4. Odpowiednio nawadniaj organizm.
5. Unikaj palenia papierosów.
6. Zredukuj poziom stresu. Stres zwiększa kortyzol i stan zapalny w jelitach poprzez „oś mózgowo-jelitową”, często wywołując nawroty choroby. Dlatego pomocne jest wykorzystywanie różnego rodzaju praktyk radzenia sobie ze stresem, takich jak joga, medytacja, ćwiczenia oddechowe, czy praktyki wdzięczności. Dodatkowo ważnym aspektem jest odpowiednie radzenie sobie z emocjami i traumatycznymi przeżyciami.
7. Wprowadź umiarkowaną aktywność fizyczną. Ćwiczenia fizyczne zmniejszają ekspresję substancji zapalnych i sprzyjają naprawie uszkodzonych jelit.
8. Wyrównaj niedobory pokarmowe. Nie ma wątpliwości, że niedobory żywieniowe odgrywają znaczącą rolę w chorobie Leśniowskiego-Crohna. Zespół złego wchłaniania, biegunka i utrata krwi z przewodu pokarmowego są częstymi cechami chorób zapalnych jelit, zatem niedobory składników odżywczych są niezwykle powszechne. Najczęstsze niedobory składników odżywczych związane z chorobą Leśniowskiego-Crohna obejmują:
   • Witaminy z grupy B,
   • Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach A, D, E, K,
   • Składniki mineralne, takie jak: cynk, żelazo, magnez, selen,
   • Niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT).
     
9. Wprowadź indywidualnie dobraną suplementację. Suplementacja to nie tylko kwestia uzupełnienia brakujących składników odżywczych w IBD. Niektóre składniki mają działanie terapeutyczne zdecydowanie wykraczające poza samo wyrównanie niedoboru:
   • Olej rybny, który według niektórych badań może hamować zapalenie jelit. Wymagane są wysokie dawki, dostarczane w kapsułkach dojelitowych, które rozpuszczają się w jelitach, aby dostarczyć kwasy tłuszczowe omega-3 bezpośrednio do nabłonka jelitowego.
   • Witamina D według badań może być terapeutyczna w dawkach wyższych niż standardowo wymagane. Ze względu na zdolność blokowania cytokin prozapalnych (TNFα, IFƴ) przyjmowanie witaminy D jest wskazane przy leczeniu różnych rodzajów stanów zapalnych. Co oznacza, że warto suplementować ją w przypadku: reumatoidalnego zapalenie stawów, przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (COPD), stwardnienia rozsianego, choroby Crohna, wrzodziejącego zapalenia jelita grubego, zapalenia oczu, cukrzycy typu 1, łuszczycy, neurodermii (czyli egzemy atopowej, atopowego zapalenia skóry, AZS, przyp. Tłum), tocznia układowego i wielu innych. Witamina D poprawia autotolerancję naszego układu immunologicznego. Efekt ten można wykorzystać w walce ze schorzeniami o podłożu zapalnym bądź autoimmunologicznym.
   • Przywrócenie poziomów magnezu u chorych może pośrednio ograniczać wytwarzanie prozapalnych cytokin.
   • Probiotyki mogą odgrywać rolę w łagodzeniu IBD, szczególnie z rodziny Lactobacillus i Bifidobacterium. Jednym ze szczepów o udokumentowanym korzystnym działaniu w chorobie Leśniowskiego-Crohna jest Bifidobacterium longum.
   • Pozostałe naturalne produkty o udokumentowanej skuteczności w chorobie Leśniowskiego-Crohna, obejmują m.in.: maślan sodu, kurkuminę, Boswellia serrata, sprzężony kwas linolenowy (CLA).

Przyczyny choroby Leśniowskiego-Crohna

Chociaż dokładna etiologia nieswoistego zapalenia jelit (IBD) nie jest znana, istnieją istotne dowody sugerujące, że choroba jest wynikiem wzajemnego oddziaływania między genetyką, środowiskiem, a zmienioną mikrobiotą jelitową. Prowadzi to do rozregulowanej odpowiedzi immunologicznej i zapalenia, które uszkadza przewód pokarmowy.

Wśród możliwych przyczyn choroby Leśniowskiego-Crohna warto wymienić:

• czynniki genetyczne,
• czynniki środowiskowe, tj. palenie, infekcje, metale ciężkie, pleśń, substancje zaburzające gospodarkę hormonalną (np. bisfenol A), niektóre leki (np. niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), antybiotyki, doustne środki antykoncepcyjne),
• mikrobiota jelitowa – zmniejszona liczbą bakterii Bacteroides i Firmicutes oraz zwiększona liczba Gammaproteobacteria, Actinobacteria i Escherichia coli,
• przerost grzybów Candida,
• czynniki żywieniowe zmieniają ryzyko choroby Leśniowskiego-Crohna, wpływając na mikrobiotę, barierę jelitową i układ odpornościowy; dieta charakteryzująca się nadmiernym spożyciem cukru, tłuszczu zwierzęcego i kwasu linolowego jest uważana za czynnik ryzyka rozwoju chorób zapalnych jelit,
• zaburzenia funkcji mitochondriów mogą leżeć u podstaw nieprawidłowego funkcjonowania przewodu pokarmowego, a nawet przyczyniać się do zapalenia jelit; nieprawidłowości w budowie i funkcji tych organelli wytwarzających energię zaobserwowano u pacjentów z nieswoistymi zapaleniami jelit, w tym chorobie Leśniowskiego-Crohna.

Choroba Leśniowskiego-Crohna u dzieci i młodzieży

Choroba Leśniowskiego-Crohna może wpływać na rozwój dziecka na kilka różnych sposobów. Po pierwsze, każda aktywna i ciężka choroba może opóźnić wzrost, szczególnie u małego dziecka. Przewlekła biegunka, którą często powoduje choroba Crohna, może prowadzić do utraty wagi. Ponieważ jelito cienkie objęte jest stanem zapalnym, niezbędne składniki odżywcze mogą nie być prawidłowo wchłaniane. Dzieci z bólami brzucha, skurczami i biegunką nie czują się dobrze i często pojawia się utrata apetytu, zatem dzieci jedzą za mało w stosunku do ich zapotrzebowania na energię i składniki odżywcze. Aż 5-20% osób dotkniętych chorobą ma bliskiego krewnego (rodzica, rodzeństwo lub dziecko) z chorobą zapalną jelit. Warto pamiętać, że ekspozycja na antybiotyki w dzieciństwie zwiększa ryzyko rozwoju choroby z powodu niekorzystnego wpływu na bakterie jelitowe.

Rokowania i powikłania w chorobie Leśniowskiego-Crohna

Choroba Leśniowskiego-Crohna jest poważną przewlekłą chorobą zapalną. Jej diagnostyka i leczenie wymaga profesjonalnego zespołu składającego się z licznych specjalistów, m.in. pielęgniarki, internisty, hematologa, gastroenterologa, chirurga ogólnego, dietetyka. Oprócz przewodu pokarmowego choroba atakuje wiele innych narządów, prowadząc do wysokiej zachorowalności, a nawet przedwczesnej śmierci, dlatego na wczesnym etapie choroby należy skonsultować się z odpowiednim specjalistą.

Choroba Leśniowskiego-Crohna może powodować wiele powikłań jelitowych oraz pozajelitowych, m.in.:

• Przetoki i ropnie,
• Rak jelita grubego,
• Kamica nerkowa,
• Kamica żółciowa,
• Niedokrwistość,
• Nadkrzepliwość,
• Osteoporoza,
• Choroba zakrzepowo-zatorowa.