Profilaktyka nowotworów – jak uchronić się przed rakiem?

Poznaj dietę przeciwnowotworową oraz inne elementy stylu życia chroniące przed rakiem.

W dzisiejszych czasach na choroby nowotworowe zapada coraz więcej osób. Dotyczy to także ludzi młodych. Z pewnością przyczynia się do tego kilka czynników, takich jak: zachodnia przetworzona dieta, otyłość, palenie papierosów, czy nadużywanie alkoholu, nieregularne spożywanie posiłków, zaburzenia rytmu okołodobowego, brak czasu na badania profilaktyczne, zbyt duża ilość godzin w pracy, brak aktywności fizycznej, ekspozycja na czynniki rakotwórcze, czy infekcje bakteryjne, wirusowe, pasożytnicze. Zazwyczaj nakłada się kilka czynników. Podłoże genetyczne stanowi tu zaledwie 10 procent ryzyka.

Czasami jest tak, że osoba dobrze się odżywiała i prowadziła unormowany tryb życia, a i tak zachorowała na nowotwór. Prawdopodobnie przyczyną był silny stres, trauma, czy nie uwalnianie konfliktów emocjonalnych przez długie lata. Nieraz zbiega się to z infekcją, która może znacznie obniżyć odporność organizmu.

W ciele każdego z nas rośnie nowotwór. Mikroskopijne guzki, czasami mogą być uśpione przez całe życie. Codziennie dochodzi nawet do dziesięciu tysięcy błędów podczas podziału lub mutacji DNA, w wyniku kontaktu z czynnikiem środowiskowym. Większość z nich nigdy nie stanie się zagrożeniem. Na początku są niewielkie i jeśli nie będą miały odpowiedniej stymulacji do wzrostu, nie będą mogły się rozprzestrzeniać i atakować całego organizmu. To właśnie mechanizmy obronne nie pozwalają guzom powiększać się, pozbawiając je dopływu krwi i składników odżywczych.

Profilaktyka nowotworów a dieta

Ponad sto pokarmów może wspomóc zdolność Twojego organizmu do ,,głodzenia” komórek nowotworowych i uniemożliwienia im rozrastania się! Aby zrozumieć, w jaki sposób jedzenie nas wspomaga, musimy najpierw zrozumieć, że zdrowie to dobrostan w sferze fizycznej, psychicznej i duchowej. W naszym organizmie jest mnóstwo mechanizmów, które chronią nasze ciała, pozwalają naszym komórkom, tkankom i narządom sprawnie funkcjonować i które wzajemnie się wspierają wchodząc ze sobą w interakcje. Warto wspomagać je dietą i odpowiednim stylem życia.

Optymalna dieta polega na ograniczeniu substancji szkodliwych, sprzyjających powstawaniu guzów i wprowadzeniu substancji aktywnych oraz fitozwiązków, które pobudzają układ immunologiczny, wspierają mitochondria, a także zapobiegają rozwojowi komórek nowotworowych. Celem zbilansowanej diety jest m.in.: odżywienie organizmu, poprzez dostarczenie witamin i minerałów, zapobieganie stanom zapalnym, wsparcie działania mitochondriów, wzmocnienie układu odpornościowego, wsparcie mikrobiomu, wzmocnienie procesów apoptozy, czyli zaprogramowanej śmierci komórek (komórek chorych, zużytych, zmutowanych).

Produkty i składniki antynowotworowe

Dieta ma ogromne znaczenie w profilaktyce chorób nowotworowych. Jeśli chodzi  składniki antynowotworowe jest ich bardzo dużo. Większość zawarta jest w roślinach. Chcemy przybliżyć chociaż kilka z nich. Dieta pełna aktywnych składników o działaniu przeciwzapalnym zwiększa aktywność pomocnych genów i blokuje lub wycisza geny o działaniu negatywnym.

Warzywa kapustne

Do warzyw z rodziny krzyżowych należy m.in. kapusta biała, czerwona, włoska, brukselka, kalafior, brokuł, jarmuż, kapusta pekińska, kalarepa. Działanie antyrakowe kapustnych odkryto kilkadziesiąt lat temu. Są one źródłem błonnika, minerałów (potasu, magnezu, wapnia, fosforu), witaminy C, beta-karotenu, kwasu foliowego i witamin z grupy B. Stężenie prowitaminy A jest większe w bardziej zielonych liściach. Wysoki poziom substancji fitochemicznych odróżnia krzyżowe od innych warzyw. Wszystkie odmiany są źródłem związków siarki (glukozynolanów, izotiocyjanów oraz indoli) o działaniu chemoprewencyjnym. Inne czynniki przeciwnowotworowe obecne w kapuście to flawonoidy (m.in. kwercetyna). Badania udowodniły skuteczność warzyw krzyżowych w profilaktyce raka płuc, piersi, pęcherza, układu trawienia, żołądka, okrężnicy, odbytnicy i prostaty.

Pomidory

Pochodzą z tej samej rodziny co papryka, bakłażan, ziemniak. Są źródłem błonnika, substancji fitochemicznych, jak również potasu, wapnia i magnezu. Zawierają witaminę C oraz witaminy z grupy B (B1, B2, B6), kwas foliowy i niacynę, a także prowitaminę A i inne karotenoidy, głównie likopen. Likopen należy do silniejszych przeciwutleniaczy. Kontroluje wzrost komórek, odbudowuje połączenia między nimi, hamuje proces namnażania się komórek nowotworowych. Zapobiega powstawaniu wszelkiego rodzaju nowotworów układu pokarmowego. Wysokie spożycie pomidorów surowych i gotowanych zmniejsza ryzyko występowania raka prostaty, chroni bowiem komórki prostaty przed utlenianiem i nieprawidłowym wzrostem. Dzięki przeciwutleniaczom, takim jak witamina E i beta-karoten, prowitamina A czy likopen, regularne spożywanie pomidorów wzmacnia układ odpornościowy.

Warzywa korzeniowe, bulwy i pędy

Do grupy tej zaliczamy: ziemniaki, selery, marchew, buraki, szparagi, fenkuły, pędy bambusa, karczochy, chrzan, rzodkiewki, brukiew. Zawierają one cenne karotenoidy o działaniu antyutleniającym, flawonoidy – wzmacniające siły obronne, posiadające działanie antybakteryjne, potas, magnez i pierwiastki śladowe. Antyrakowe wtórne substancje można znaleźć w beta-karotenie z marchwi, glukozylanach z brukwi, kalarepy, chrzanu czy rzodkiewki. Karczochy wpływają na trawienie tłuszczów oraz pobudzają woreczek żółciowy do wydzielania żółci. Buraki zawierają kwas foliowy i potas, a znajdujące się w nich flawonoidy i antocyjany mają właściwości antyoksydacyjne i wspierające układ immunologiczny.

Warzywa strączkowe – fasola, soczewica

Do składników prozdrowotnych roślin strączkowych należą: błonnik, węglowodany złożone, kwasy nienasycone i dobrej jakości białko (wszystkie aminokwasy egzogenne). Ponadto rośliny te są źródłem lecytyny, witaminy  E, kwasu foliowego, witaminy B1, B2, B3, B6, wapnia, żelaza, magnezu, potasu i fosforu oraz fitoestrogenów, które wykazują właściwości przeciwnowotworowe. Ich działanie można wzmocnić przez dodanie błonnika pokarmowego, który wspiera florę jelitową, a przez to wzmacnia działanie izoflawonów zawartych w warzywach strączkowych. Strączki należy przed spożyciem moczyć, płukać i poddawać odpowiedniej obróbce termicznej.

Owoce cytrusowe

Zawierają karotenoidy o właściwościach antyutleniających: terpeny – którym zawdzięczają zapach i działanie przeciwnowotworowe; enzymy, które wspomagają trawienie; flawonoidy i witaminę C – które wpływają na zdrowie naczyń i działają antyutleniająco. Regularne spożywanie cytrusów zmniejsza ryzyko rozwoju nowotworów, szczególnie jamy ustnej, krtani, przełyku i żołądka. Najlepiej spożywać je na surowo, aczkolwiek najkwaśniejsze odmiany mogą powodować dolegliwości bólowe u osób cierpiących na nadkwasotę, zapalenie żołądka, czy chorobę wrzodową. Nie są zalecane w czasie chemioterapii!

Owoce jagodowe i pestkowe (jabłka, borówki, maliny, winogrona)

Są źródłem witaminy C, potasu, błonnika, bioaktywnych karotenoidów, wyłapujących wolne rodniki oraz związków fenolowych. Polifenole w nich zawarte mają znaczenie antynowotworowe, gdyż zapobiegają aktywowaniu kancerogennych substancji i powstrzymują wzrost komórek nowotworowych. Właściwości nowotworowe najbardziej wykazują owoce świeże, ale można także korzystać z owoców mrożonych.

Tłuszcze

Zwiększenie spożycia kwasów tłuszczowych omega-3 w porównaniu z kwasami omega-6 może potencjalnie zapobiegać wystąpieniu raka jelita, piersi i prostaty. Warto pamiętać o korzystnym wpływie wielonienasyconych kwasów tłuszczowych (WKT) z rodziny omega-3, które mają zdolność zmniejszania stanu zapalnego w organizmie, spowalniają rozrost guza, hamują przerzuty. Niektóre badania wskazują również, że mogą wzmacniać działanie chemioterapii. Kwasy tłuszczowe omega-3 znajdują się przede wszystkim w rybach morskich (łosoś, makrela, śledź, sardynka, tuńczyk, morszczuk, halibut, flądra, sola, mintaj, dorsz), oleju rzepakowym, oliwie z oliwek, oleju lnianym, orzechach (bez tłuszczu i soli), nasionach słonecznika i siemienia lnianego, pestkach dyni, w awokado i kakao. W oliwie z oliwek ogromną rolę ochronną odgrywają przeciwutleniacze, które spowalniają procesy starzenia się, wyrównują poziom cukru we krwi, zapobiegają powstawaniu niektórych nowotworów (głównie raka piersi i okrężnicy).

Należy pamiętać jednak, że zarówno w przypadku olejów roślinnych, jak i ryb, jakość ma ogromne znaczenie. Należy kupować ryby z połowów, mniejsze, które są wolne od metali ciężkich. Oleje roślinne powinny być tłoczone na zimno, przechowywane w ciemnych butelkach, najlepiej pochodzące z upraw ekologicznych.

Orzechy

Wszystkie orzechy, za wyjątkiem kasztanów jadalnych mają dość dużą zawartość tłuszczu, ale tym samym białka i minerałów, zwłaszcza magnezu i żelaza. Zawierają także witaminy z grupy B. Ponadto orzechy włoskie obfitują w kwas elagowy, o właściwościach antynowotworowych.

Siemię lniane

Znane jest jako łagodnie działający środek pobudzający czynność jelit. Tworzony po zalaniu wodą śluz sprawdza się w stanach zapalnych żołądka i jelit.

W związku z informacjami Academy of Nutrition and Dietetic prowadzonych jest wiele badań dotyczących wpływu spożycia siemienia lnianego na raka prostaty. Badanie opublikowane w 2013 roku wykazało, że u mężczyzn stosujących dietę bogatą w siemię lniane odnotowano najniższy poziom namnażania się komórek rakowych. Powiązanie spożycia siemienia lnianego z niskotłuszczową dietą wydaje się być najlepszym sposobem na obniżenie agresywności raka prostaty.

Kurkuma

Jest azjatycką przyprawą z rodziny imbirowatych, a przy tym skutecznym środkiem przeciwzapalnym. Ma działanie antyoksydacyjne, przeciwzapalne, przeciwzakrzepowe, chroni miąższ wątroby, stymuluje wydzielanie żółci. Kurkuminy odpowiadają za działanie chemoprewencyjne. W badaniach na zwierzętach wykazano działanie profilaktyczne w przypadku raka żołądka, okrężnicy, skóry i wątroby. Dzięki kurkuminie komórki nowotworowe indukują proces apoptozy. Spożywana w nadmiernych ilościach, może podrażniać układ pokarmowy.

Czosnek

Pochodzi z Azji Środkowej i jest stosowany od 5 tysięcy lat. Zawiera sole mineralne, selen, tłuszcze, aminokwasy i witaminy oraz inne substancje fitochemiczne (saponiny, terpeny, enzymy, flawonoidy). Dzięki zawartości związków siarki ma silne działanie antyseptyczne i przeciwbakteryjne. Wzmacnia odporność, co sprawia, że skutecznie zwalcza infekcje układu oddechowego, pokarmowego, dróg moczowych, szczególnie gdy spożywany jest na surowo. Ponadto stymuluje układ immunologiczny. Poprzez blokowanie wolnych rodników zwiększa produkcję enzymów przeciwutleniających, takich jak dysmutaza ponadtlenkowa i peroksydaza glutationowa, które dezaktywują i eliminują substancje kancerogenne. Spożywanie czosnku obniża ryzyko rozwoju raka żołądka, jelita grubego i piersi. Hamuje rozprzestrzenianie się guzów, gdyż zawarte w nim związki indukują śmierć komórek rakowych w procesie apoptozy. Powinien być spożywany zgnieciony, razem z oliwą z oliwek, dzięki czemu uwalniają się zawarte w nim dobroczynne substancje.

Cynamon cejloński

Szczególne rekomendowany, ze względu na działanie przeciwzapalne i przeciwnowotworowe. Niemniej jednak bądź ostrożny przy zakupie i wybierz cynamon cejloński. Odmiana kasja jest tańsza, zawiera duże stężenie kumaryn, które mogą powodować zatrucia, w tym uszkodzenia wątroby.

Imbir

Od dawna stosowany w medycynie, zawiera cenne bioaktywne związki: 6-szogaol (nad którym prowadzone są intensywne badania) oraz 6-gingerol. Może zwalczać komórki macierzyste w przebiegu różnych chorób nowotworowych: raka sutka (z najlepiej udokumentowanymi badaniami), raka oskrzeli, raka wątroby (HCC), raka jelita grubego, raka prostaty oraz białaczki.

Herbata

Napar z zielonej herbaty działa pobudzająco na ośrodkowy układ nerwowy, wzmacnia mięśnie i układ oddechowy. Ponadto ma silne działanie antynowotworowe. Związki w niej zawarte indukują apoptozę i wykazują działanie przeciwzapalne. Herbaty nie powinny pić osoby chore na serce, wrzody żołądka i dwunastnicy, epilepsję, bezsenność, kobiety w ciąży i karmiące piersią, dzieci poniżej 12 życia, jak również osoby w trakcie chemioterapii. Herbata powinna być zaparzona w temperaturze poniżej 80°C i odcedzona po kilku minutach. Kupuj herbatę sypaną najwyższej jakości.

Gorzka czekolada

Gorzka czekolada (ponad 80% kakao) zawiera wiele antyoksydantów i polifenoli (dwa razy więcej niż lampka czerwonego wina). Związki te spowalniają wzrost komórek rakowych i ograniczają angiogenezę. Jej indeks glikemiczny jest umiarkowany, mniejszy od białego pieczywa.

Profilaktyka nowotworów w ujęciu medycyny mitochondrialnej

Mitochondria to organella komórkowe, które pełnią wiele ważnych funkcji w naszej komórce. Ich podstawowym zadaniem jest produkcja energii. Energię tę uzyskują dzięki oddychaniu tlenowemu. Produkowane przez mitochondria paliwo to ATP, czyli tri fosforan adenozyny. Cząsteczki ATP krążą po całym organizmie, dzięki czemu każda komórka otrzymuje energię niezbędną do prawidłowego funkcjonowania. Dzięki tej energii bije nam serce, trawimy, oddychamy, kurczą nam się mięśnie, a także mamy potencjał do regeneracji i samoleczenia. To kluczowe w przypadku zapobiegania chorób lub wspierania leczenia oraz w przypadku wystąpienia choroby przewlekłej.

Najważniejszym prekursorem w produkcji ATP są dobre tłuszcze, a dokładniej odpowiednie metabolizowanie kwasów tłuszczowych. W procesie wytwarzania ATP niestety wytwarzane są także wolne rodniki, które mogą prowadzić do stresu oksydacyjnego i uszkadzać mitochondria. Dlatego tak ważne jest, aby zwiększyć dawkę przeciwutleniaczy, zarówno w diecie (antocyjany, bioflawonoidy, karotenoidy, likopen), jak i w odpowiedniej suplementacji (są to między innymi: witamina E, witamina C, witaminy z grupy B, minerały, koenzym Q10, OPC, astaksantyna, luteina, kwas alfa liponowy). Oczywiście muszą być dobrane przez specjalistę, uwzględniając choroby współistniejące oraz jakość i czystość suplementów! Ważne jest uzupełnienie niedoborów po wykonaniu odpowiedniej diagnostyki. Niektóre witaminy i minerały przyjmowane w nadmiarze mogą skutkować nasileniem procesów kancerogennych.

Spadek ilości mitochondriów i ich uszkodzenia, powoduje starzenie się organizmu, a także przyczynia się do rozwoju chorób przewlekłych. Mitochondria posiadają własne DNA, które nie jest niczym osłonięte, dlatego są bardzo wrażliwe na czynniki środowiskowe, takie jak: przetworzona dieta, metale ciężkie, zaburzenia rytmu biologicznego, promieniowanie, antybiotyki (nadużywane i przepisywane na wyrost), statyny, leki przeciwbólowe, antydepresanty, działanie pola elektromagnetycznego, toksyny, wolne rodniki. Wymagają więc szczególnego wsparcia i ochrony. Również chroniczne zapalenia w naszym organizmie, są przyczyną osłabienia układu odpornościowego, a co za tym idzie dużym zagrożeniem dla mitochondriów.

Istnieje wiele czynników poprawiających stan mitochondriów, m.in. umiarkowana aktywność fizyczna, nieprzetworzona dieta bogata w witaminy, minerały i antyoksydanty, dieta eliminująca cukry proste i konserwanty, żywność organiczna, zadbanie o rytm dobowy i relaks, stosowanie postów w ciągu doby (intermittent fasting), celowana suplementacja, która zmniejsza stres oksydacyjny i dotlenia mitochondria. Jest wiele produktów, witamin, minerałów i substancji (mitoceutyki), które wspierają mitochondria i przywracają równowagę w ich funkcjonowaniu.

Skład kosmetyków i ich wpływ na rozwój nowotworów

W produktach codziennego użytku jest wiele środków, które są kancerogenne, alergizujące, zaburzają gospodarkę hormonalną i pracę układu nerwowego, negatywnie oddziałują na mitochondria, uszkadzają DNA oraz wpływają na jakość snu. Niestety substancje rakotwórcze znajdują się w środkach piorących, szamponach, perfumach, kosmetykach do pielęgnacji ciała. Używane w niewielkich ilościach mogą być nieszkodliwe, niemniej jednak w formie skumulowanej mogą ograniczać prawidłowe działanie układu odpornościowego. Dlatego tak ważne w dzisiejszych czasach jest czytanie etykiet i wybieranie środków z naturalnym, krótkim składem. Do pielęgnacji ciała korzystajmy z dobrej jakości olejków czy oleju kokosowego. Do czyszczenia możemy na co dzień używać najprostszych, znanych od lat produktów, np. octu z dodatkiem ulubionego naturalnego olejku. Zamiast odświeżaczy powietrza możemy zastosować dobrej jakości olejki eteryczne (najlepiej certyfikowane, terapeutyczne).

Dlaczego jakość snu jest ważna w profilaktyce nowotworów?

Sen odgrywa kluczową rolę w procesie regeneracji naszego organizmu. Niedosypianie powoduje spadek odporności, zaburzenia pracy tarczycy, napady głodu i nadmierną ochotę na słodycze. Długotrwałe zaburzenia snu nie tylko dramatycznie osłabiają nasze serce, układ metaboliczny i odpornościowy, ale również prowadzą do zaburzeń na poziomie mitochondrialnym, a w konsekwencji do rozwoju chorób przewlekłych, w tym nowotworowych. Ogromną rolę w prewencji chorób nowotworowych, odgrywa także melatonina. Melatonina jest produkowana w szyszynce i kontroluje rytm sen-czuwanie. Produkcja melatoniny podlega rytmowi dobowemu i jest uzależniona od światła i zaczyna wydzielać się o godz. 22.00. Szczyt wydzielania melatoniny przypada między godziną 2 a 3 w nocy, a najmniejszy jej poziom przypada na godziny poranne. Melatonina odpowiada za wzmocnienie systemu immunologicznego, wspomaganie procesu leczenia nowotworów, chroni układ nerwowy, zapobiega chorobom serca. Stres może powodować stany zapalne, zmniejszać skuteczność leczenia, powodować przerzuty.

Zdrowy sen powinien trwać 7-8 godzin. Należy spać w zaciemnionej, wyciszonej i przewietrzonej sypialni. Podczas snu, faza głęboka powinna trwać około 3 godziny. Wtedy możesz się zregenerować. Sen głęboki zaburzany jest przez światło niebieskie emitowane przez urządzenia multimedialne, alkohol, kawę wypitą późną porą, przejadanie się, trening późnym wieczorem, posiłek białkowy, który wymaga wielu godzin trawienia, telefon obok łóżka, stresujące informacje płynące z mediów. Postaraj kłaść się przed godziną 22. Trzy godziny przed snem nie korzystaj z laptopa czy smartfona. Jeśli jest to niemożliwe, korzystaj z okularów koloru pomarańczowego, które blokują światło niebieskie lub zamontuj na urządzeniu specjalne filtry elektroniczne. Ostatni posiłek zjedz 3 godziny przed zaśnięciem. Weź relaksacyjną kąpiel. Posłuchaj relaksującej muzyki, pomyśl za co jesteś wdzięczny. Przewietrz sypialnię, przykręć ogrzewanie. Jeśli jest hałas – używaj zatyczek do uszu. Przy dużym poziomie stresu i lęku, można także zastosować kołdrę obciążeniową. Przy problemach z zasypianiem możesz wspierać się łagodnymi kroplami nasennymi czy aromaterapią.

Używki i alkohol a profilaktyka raka

Alkohol

Czerwone wino zawiera wiele polifenoli, w tym słynny resweratrol, który poprzez działanie na geny zwane sirtuinami chroni zdrowe komórki przed starzeniem się. Dlatego często się mówi, że profilaktycznie można spożywać jeden kieliszek wina czerwonego dziennie. Niemniej jednak zgodnie z aktualnymi doniesieniami spożywanie alkoholu w każdej ilości ogranicza przyswajanie wielu witamin i minerałów powodując niedobory, wpływa on niekorzystnie na układ pokarmowy, nerwowy, krwionośny, a w połączeniu z lekami może być groźny dla zdrowia i życia. Większe ilości mogą stanowią czynnik kancerogenny i mogą powodować wzrost nowotworu. Dlatego rekomendujemy ostrożność przy spożywaniu alkoholu. Oczywiście, w przypadku zdrowego człowieka, organizm poradzi sobie z rozsądnymi ilościami alkoholu, spożywanego okazjonalnie podczas spotkań z przyjaciółmi. Niemniej jednak pamiętajmy o umiarze.

Kofeina

Kawa ma sporo antyoksydantów i może korzystnie wpływać na funkcjonowanie mózgu, poprawia detoks wątroby i produkcję glutationu. Ponadto zwiększa wydolność fizyczną i wytrzymałość. Niemniej jednak należy zachować ostrożność, gdyż bez wątpienia działa uzależniająco na układ nerwowy, pobudza go i stymuluje. Dlatego zachowaj umiar i pamiętaj, że podstawowym płynem nawadniającym jest woda.

Palenie papierosów, nikotyna

Palenie papierosów stanowi jeden z najbardziej udowodnionych naukowo czynników ryzyka raka płuca, krtani, przełyku i trzustki. W dzisiejszych czasach jest mnóstwo dostępnych narzędzi, które mogą pomóc w walce z tym nałogiem, jeśli tylko jesteśmy odpowiednio zmotywowani. Niestety palenie IQOS – ów jest równie niebezpieczne. Naukowcy wykazali, że stężenie substancji rakotwórczych w aerozolu jest niewiele niższe niż w dymie papierosowym i mogą prowadzić do silnego stanu zapalnego w płucach, nadciśnienia, miażdżycy. Pamiętajmy, że poprzez palenie tytoniu stanowimy zagrożenie – nie tylko narażamy swoje zdrowie, ale również naszych bliskich.

Zapobieganie nowotworom a styl życia

Optymalna dieta złożona z dobrej jakości produktów i zdrowy sen są podstawą  zdrowego stylu życia, równie ważne jak aktywność fizyczna i pasje oraz zadbanie o kontakty z bliskimi. Rola aktywności fizycznej w utrzymaniu zdrowia jest bezdyskusyjna. Kluczowe jest odnalezienie aktywności, które z Tobą rezonują. Zgodnie z aktualnymi trendami najzdrowszą formą aktywności jest wysiłek o niskiej bądź umiarkowanej intensywności, który nie obciąża nadmiernie organizmu i jest adekwatny do naszej kondycji. Niech to będę spacery lub bieganie o różnej intensywności. Idealnie jeśli będą one w otoczeniu zieleni, w parkach lub lesie. 

Tak jak ważne jest zadbanie o potrzeby naszego ciała, również warto zatroszczyć się o stan umysłu poprzez metody, które z nami synchronizują. Dla jednych będzie to modlitwa, dla drugich medytacja prowadzona, dla trzecich medytacja w ciszy lub w ogrodzie czy lesie. Muzykoterapia jest bezdyskusyjnie jedną z metod, która odpowiada większości z nas. Również łagodne techniki oddechowe pozwolą zredukować stres i wyciszyć umysł. Najlepiej eksplorować i eksperymentować, tak aby znaleźć dla siebie metody, które będą synchronizowały z naszym temperamentem i aktualnymi potrzebami.

Optymalna dieta, aktywność fizyczna i pasje, zadbanie o kontakty z bliskimi, zdrowy sen i spokojny umysł  gwarantują naszemu organizmowi właściwe funkcjonowanie i regenerację – są gwarantem zdrowego życia. Ważne, aby zdrowe zasady stały się nawykiem, a poprzez wybór wysokowartościowych produktów będziemy mieli pewność, że dostarczymy naszym komórkom odpowiedniego „paliwa” do prawidłowego funkcjonowania.

Podsumowując, to Ty masz ogromny wpływ na swoje życie i zdrowie. Jest ono zazwyczaj w Twoich rękach, począwszy od zdrowia psychicznego, dbanie o emocje i relaks, poprzez zbilansowaną odżywczą dietę, aktywność fizyczną, kontakt z naturą, dobre relacje z bliskimi, kierowanie się dobrymi intencjami, medytację czy wreszcie wybieranie świadomie tego, co Ci służy, zarówno psychicznie jak i fizycznie. Życzymy Ci dużo zdrowia i dobrych świadomych wyborów każdego dnia.

Autorki: K. Arkuszyńska i M. Litwa

Bibliografia:

0:00
0:00