Sprawny układ trawienno-wydalniczy to absolutna podstawa naszego życia i zdrowia, o czym był przekonany już Hipokrates, mówiąc: „Śmierć zaczyna się w jelitach”.
Jeżeli zatem chcesz wesprzeć pracę narządów, które odpowiadają za trawienie oraz wydalanie, oprócz odpowiednio zbilansowanej pod względem ilościowym i jakościowym diety sprzyjającej jednocześnie mitochondriom (Mitodiety), umiarkowanej aktywności fizycznej, unikania nadużywania alkoholu, maksymalnego możliwego ograniczenia ekspozycji na trucizny środowiskowe oraz toksyny, w poszukiwaniu sprzymierzeńców, możesz zajrzeć również do apteki Matki Natury.
Fitoskładniki – skarby natury
Świat Roślin kryje w sobie całe bogactwo tak zwanych wtórnych składników roślinnych (fitoskładników) – substancji, które w odpowiedniej dawce wywierają pozytywny wpływ na funkcjonowanie naszych komórek oraz całych narządów i ich układów. Fitoskładniki zazwyczaj kojarzymy z antyoksydantami i słusznie. Należące do grupy roślinnych substancji czynnych polifenole, czy też karotenoidy skutecznie stawiają czoła atakom wolnych rodników tlenowych, jednak to zaledwie jeden z wielu przykładów dobroczynnych właściwości aktywnych komponentów roślin. Fitoskładniki przyczyniają się między innymi do regulacji gospodarki cholesterolem, aktywności układu odpornościowego oraz hormonalnego, a także usprawnienia procesów trawienia i wydalania.
Poszczególne aktywne biokomponenty roślinne, stosowane w odpowiedniej dawce oraz preferencyjnie w optymalnej kombinacji dla osiągnięcia efektów synergii, mogą w skuteczny i bezpieczny sposób, potwierdzony badaniami klinicznymi lub wielowiekową tradycją stosowania, pomóc nam uporać się z różnymi dolegliwościami trawiennymi. Wspierają pracę takich narządów jak żołądek, wątroba, trzustka, czy jelita (cienkie oraz grube), których zaburzenia przejawiają się w postaci, chociażby wzdęć, kolki, przelewania i uczucia pełności, zgagi, biegunek, a także mdłości oraz wymiotów.
Część z ziół, które przedstawimy poniżej, znajdziesz we własnej spiżarni – z ich wykorzystaniem przygotujesz różne domowe środki na poszczególne dolegliwości. Inne są dostępne również w formie oczyszczonych, standaryzowanych pod względem ilości substancji czynnych ekstraktów roślinnych, co pozwala na celowe osiągnięcie lepszych i niekiedy szybszych efektów terapii.
W tradycyjnej fitoterapii wykorzystujemy przede wszystkim trzy grupy ziół o odmiennych właściwościach:
- Amara – pobudzanie wydzielania soków trawiennych substancjami gorzkimi
- Cholagoga – pobudzanie żółci i wspomaganie pracy wątroby
- Carminativa – eliminacja gazów, działanie wiatropędne
Zioła ułatwiająca trawienie
Jeżeli uskarżasz się na odbijanie, uczucie pełności, „przelewanie w brzuchu”, przedwczesne uczucie sytości, możesz sięgnąć po:
- Herbatę imbirową – 2 cm kawałek imbiru pokrój na drobne cząstki, gotuj przez 5 minut w rondelku w 300 ml wody, po czym wypij przed posiłkiem lub przy odczuwanych już dolegliwościach. Jeżeli uczucie pełności, odbijanie itd. pojawiają się regularnie, możesz sięgnąć po naturalny wyciąg z imbiru, który z racji koncentracji substancji czynnych ma silniejsze działanie terapeutyczne.
- Sproszkowane kłącze Alpinii galgant (gałgantu chińskiego, tajskiego imbiru) to przyprawa kuchni tajskiej i wietnamskiej oraz krewny imbiru i jest tradycyjnie zalecany przy bólach żołądka, a także niestrawności. Jeżeli masz dostęp do świeżego kłącza tajskiego imbiru, możesz zetrzeć 2 cm kawałek na tarce, wymieszać z sokiem z cytryny oraz niewielką ilością wody, a następnie wypić lub sporządzić z kawałka kłącza, oraz korzenia lukrecji ziołowy napar.
- Goryczkę (Gentiana lutea i inne z rodzaju Gentiana). Goryczka to ceniony składnik alkoholi – aperitifów lub digestifów, a nawet włoskiego likieru Aperol, wyróżnia się gorzkim smakiem, jest ceniona również w TCM.
- Wchodzące w skład tradycyjnej nalewki przeciwko niestrawności (gorzkie krople – Tinctura amara) zawiera wyciągi z ziela piołunu, korzenia wspomnianej wyżej goryczki oraz liści bobrka trójlistkowego (Menyanthes trifoliata L).
- Napar z suszonego ziela majeranku – 1 łyżeczkę mielonego ziela zalej filiżanką wody, odstaw do naciągnięcia na 10 minut, po czym odcedź i wypij, majeranek to zioło, które posiada również działanie wiatropędne oraz żółciopędne.
- Kurkuma – zob. też akapit: Ziołowe wsparcie wątroby.
Zioła i przyprawy wspierające wątrobę
Przy zdiagnozowanym podwyższeniu markerów wątrobowych, stłuszczeniowym zapaleniu wątroby problemach z trawieniem tłuszczów, napadach hipoglikemii bez zdiagnozowanej cukrzycy, nietolerancji, regenerację oraz sprawną pracę komórek wątroby, czyli hepatocytów wspomogą:
- Wyciąg z karczocha, oraz zawarte w nim substancje gorzkie, cynaryna, cynaropikryna i inne – więcej informacji na temat dobroczynnego wpływu wyciągu z karczocha na prawidłową pracę wątroby znajdziesz TUTAJ.
- Cholina – więcej informacji na temat roli choliny w odniesieniu do prawidłowej pracy wątroby znajdziesz TUTAJ.
- Ekstrakt z ostropestu plamistego/sylimaryna oraz zawarte w nim substancje czynne takie jak sylibina – więcej informacji na temat dobroczynnego wpływu wyciągu z ostropestu plamistego (sylimaryny) na prawidłową pracę wątroby znajdziesz TUTAJ.
- Napar z garści świeżych lub łyżki suszonych i pociętych liści mniszka lekarskiego oraz 1 łyżeczki ziela krwawnika pospolitego i plasterka imbiru – taki napój możesz przygotować w większej porcji, przelać do termosu i popijać przez cały dzień.
- Ludowym środkiem zwiększającym wydzielanie żółci, znanym również w medycynie chińskiej jest wyciąg z kłącza tataraku (lac. Rhizoma Calami), przy czym nie należy stosować go w okresie ciąży oraz podczas karmienia piersią.
- Kurkuma (łac. Curcuma longa, też: żółty imbir) wykazuje działanie żółciopędne (usprawnia pracę wątroby) oraz redukuje objawy dyspepsji, ze względu na ograniczoną przyswajalność zawartych w kurkumie substancji czynnych warto łączyć ją z czarnym pieprzem lub sięgać po naturalne ekstrakty z kurkumy.
UWAGA: kurkumina to jedynie jeden z wielu składników czynnych kurkumy, głównie o właściwościach przeciwzapalnych; jeżeli chcesz zadbać o układ trawienny, sięgnij raczej po ekstrakt z kurkumy. Więcej o dobroczynnym działaniu kurkumy przeczytasz TUTAJ.
Ziołowa pomoc przy wzdęciach
- Ajurwedyjski aperitif ułatwiający trawienie i zapobiegający wzdęciom:
2 plasterki imbiru, ½ łyżeczki nasion kolendry oraz 300 ml gorącej wody gotuj przez 5 minut w rondelku, odcedź, dodaj sok z 1 cytryny i szczyptę dobrej gatunkowo soli – wypij tuż przed posiłkiem. - Ajurwedyjska mieszanka ziół i przypraw – przeciw wzdęciom oraz niestrawności:
5g suszonego imbiru, 5g czarnego pieprzu, 5g kminu rzymskiego, 5g kminku, 5g kardamonu, 5g nasion kolendry – wymieszaj w słoiczku i używaj jako przyprawę. - Przy łagodnym wzdęciu pomóż sobie domowym naparem sporządzonym z 1 torebki herbaty miętowej, 1 torebki herbaty rumiankowej, 1 torebki melisy oraz ½ łyżeczki mielonego anyżku (łac. Illicium verum).
Ziołowa pomoc przy zaparciach
- W tradycyjnej sztuce leczniczej Japonii, czyli Kampo cenioną przy zaparciach rośliną jest korzeń lukrecji, zawierający ponad 400 substancji aktywnych. Mielony korzeń lukrecji często wchodzi w skład mieszanek ziołowych na trawienie.
Uwaga: korzenia lukrecji nie należy stosować przy zwłóknieniu lub marskości wątroby, w czasie ciąży oraz przy hipokaliemii. - Przy chronicznych zaparciach Tradycyna Medycyna Chińska zaleca stosowanie suszonego imbiru (jeszcze silniejsze działanie ma ekstrakt z imbiru), suszonych korzeni cynowodu (lac. Coptis), w przypadku zaparć funkcjonalnych szczególnie ceniona jest chińska mieszanka ziół: Ma Zi Ren Wan (skład: Semen Cannabis Sativae, Semen Pruni Armeniacae, Radix Paeoniae, Fructus Immaturus Citri Aurantii, Cortex Magnoliae oraz Radix et Rhizoma Rhei).
- Zawarta w sercu karczocha lub liściach cykorii inulina stanowi pożywkę dla bakterii jelitowych, które współodpowiadają za sprawną perystaltykę jelit.
Ziołowa pomoc na usprawnienie metabolizmu (przyspieszające przemianę materii)
- Zioła i przyprawy, które sprzyjają usprawnieniu trawienia, jak również optymalizują pracę wątroby, często „podkręcają” jednocześnie nasz metabolizm: tak jest na przykład w przypadku wyciągu z ostropestu plamistego, ekstraktu z karczocha, czy imbiru.
- Zielona herbata oraz zielona i czarna kawa mogę optymalizować przemianę materii dzięki pozytywnemu działaniu zawartych w nich kwasów chlorogenowych, oraz kofeiny/teiny.
- Papryczka Chili, dzięki zawartości kapsaicyny również pozwala na „spalenie” dodatkowych kalorii; wypita na czczo woda z sokiem z cytryny, szczyptą mielonej papryczki chili oraz plastrem imbiru (i ewentualnie miodem) doskonale budzi metabolizm o poranku, ułatwiając eliminację toksyn z organizmu i uzupełniając jednocześnie utracone przez noc płyny.
- Podobne właściwości wykazuje też ziarno gorczycy białej, które nie tylko usprawnia nasz metabolizm, lecz pozytywnie wpływa na trawienie: wypróbuj domową pastę z gorczycy, którą możesz zastąpić musztardę lub tłuste sosy sałatkowe:
½ kubka nasion gorczycy białej
¼ kubka ekologicznego octu jabłkowego
¾ kubka przegotowanej wody
2 łyżki miodu
½ łyżeczki soli
Nasiona gorczycy namocz przez całą noc w wodzie. Następnego dnia odcedź, przełóż do głębokiego naczynia lub kielicha blendera i zmiksuj do otrzymania gładkiej pasty, jeżeli chcesz, dodaj odrobinę czarnego pieprzu do smaku. Przechowuj w lodówce, w szczelnie zamkniętym słoiku.
Smacznego i na zdrowie!
Autor: Sylwia Grodzicka