Choroba dwubiegunowa a depresja. Objawy, przyczyny i leczenie

Choroba afektywna dwubiegunowa (ChAD) bywa mylnie określana jako depresja dwubiegunowa. Jest ciężkim zaburzeniem, w którym występują naprzemiennie okresy depresji, manii i hipomanii. ChAD skazuje chorego na nieustanne zmaganie się ze skrajnymi emocjami od głębokiego smutku i utraty chęci do życia, po euforię i nadaktywność. Wpływa destrukcyjnie na życie, dewastując relacje, czy karierę zawodową. Z całą pewnością z tej pułapki nie da się uwolnić o własnych siłach i potrzebna jest specjalistyczna pomoc psychologa, psychiatry, czy w postaci stosowania leków. Przedstawiamy przyczyny i objawy tego zaburzenia.

Czym jest choroba dwubiegunowa?

Choroba afektywna dwubiegunowa wcześniej określana jako depresja maniakalna jest ciężkim zaburzeniem psychicznym, charakteryzującym się okresami depresji i podwyższonego nastroju lub epizodów mieszanych. Jeśli faza wzmożonego nastroju i nadpobudliwości ma ciężki przebieg lub związana jest z psychozą, nazywa się ją manią, jeśli jest mniej dotkliwa, nazywana jest hipomanią¹. Pomiędzy tymi okresami pojawia się remisja, w której nie występują objawy lub są znacznie łagodniejsze. To jak często występuje dana faza choroby, jest indywidualne u pacjentów.

Choroba ujawnia się w młodym wieku, często jeszcze przed 30 rokiem życia i ma tendencję do progresji. Śmiertelność wśród chorych jest wysoka ze względu na liczne samobójstwa, jak również z powodu współistniejących chorób psychicznych i somatycznych. Choroba dwubiegunowa jest nieuleczalna i trwa przez całe życie, można jednak kontrolować wahania nastroju i nasilenie objawów, przestrzegając odpowiedniego leczenia w postaci farmakoterapii i psychoterapii. Diagnozy dokonuje się na podstawie wywiadu oraz obrazu klinicznego, jednak ciężko rozpoznać chorobę dwubiegunową w początkowym stadium. Po czym poznać pierwsze objawy u nas lub u naszych bliskich?

Objawy choroby afektywnej dwubiegunowej

W zależności od epizodu choroby, objawy znacząco różnią się od siebie. Osoby z chorobą afektywną dwubiegunową mogą mieć tygodnie, a nawet miesiące wysokiego poziomu energii, produktywności i dobrego nastroju, po których następują tygodnie lub miesiące głębokiej depresji².

Objawy epizodu depresji w chorobie dwubiegunowej

Symptomy epizodu depresji w chorobie dwubiegunowej, są bardzo podobne do objawów depresji klinicznej, czy depresji jednobiegunowej, z tym że trwają krócej, zazwyczaj kilka tygodni, po których następuje okres remisji lub manii. Charakteryzują się obniżeniem nastroju, smutkiem i apatią. Chory odczuwa obniżoną samoocenę, niechęć do aktywności i utratę zainteresowań. Bardzo często występują problemy ze snem oraz brak apetytu. Okres depresji cechują kłopoty z koncentracją, stany lękowe, a nawet myśli samobójcze. Objawy mogą być tak nasilone, że powodują zauważalne trudności w codziennych czynnościach, pracy zawodowej czy kontaktach społecznych.

Objawy w epizodzie maniakalnym i hipomaniakalnym

Mania i hipomania to dwa typy epizodów podwyższonego nastroju. Mają te same objawy, ale o różnym stopniu nasilenia. Mania powoduje bardziej zauważalne problemy w zachowaniu, które wpływają na codzienne funkcjonowanie, często doprowadzając do poważnych konsekwencji jak niezdolność do pracy lub jej utrata oraz konfliktów i problemów w relacjach. Chorzy zachowują się niestosownie do sytuacji, zwracając na siebie uwagę, są nadmiernie reaktywni, głośni, a nawet agresywni. Podczas epizodu mani może wystąpić oderwanie się od rzeczywistości (psychoza). Hipomanię cechują podobne zachowania, rozdrażnienie i nadpobudliwość, ale zazwyczaj w mniejszym nasileniu. W obu epizodach mogą wystąpić objawy takie, jak: nadmierny optymizm i nierzeczywista wiara w swoje możliwości, nerwowość i agresja, zwiększona aktywność psychoruchowa, pobudzenie, przesadna pewność siebie, euforia, zmniejszona potrzeba snu, ciągła potrzeba mówienia, gonitwa myśli, osłabienie koncentracji, pochopne podejmowanie decyzji, czy ryzyka.

Depresja dwubiegunowa — przyczyny

Dokładna przyczyna choroby nie została jednoznacznie stwierdzona, ale istotne znaczenie w jej rozwoju mają predyspozycje genetyczne, mechanizmy neurobiologiczne, czynniki środowiskowe np. przebyta trauma w dzieciństwie, przemoc emocjonalna, fizyczna lub seksualna, czy długotrwały stres, które mogą indukować wystąpienie pierwszych objawów. Z punktu widzenia neurobiologii większość zaburzeń psychicznych wynika z nieprawidłowości w wytwarzaniu i działaniu neurotransmiterów. Wskazuje się, że osoby z ChAD mają niższy poziom noradrenaliny. Co więcej, leki przeciwdepresyjne zwiększające poziom noradrenaliny mogą być skutecznym sposobem leczenia³.

Depresja w chorobie afektywnej dwubiegunowej — leczenie i wsparcie terapii

Epizody depresji i manii można kontrolować przy pomocy leków, czy psychoterapii, jednak specjalistyczne wsparcie i farmakoterapia są niezbędne do końca życia. Istotnym czynnikiem w terapii jest uświadomienie chorego, że potrzebna jest mu pomoc. Bez zrozumienia wagi problemu ciężko będzie podjąć skuteczne leczenie. Dlatego tak ważne jest wsparcie osób bliskich, którzy mogą zauważyć pierwsze niepokojące oznaki w zachowaniu. Leczenie farmakologiczne opiera się na podawaniu środków, które modyfikują szlaki biochemiczne wpływające na zmianę fizjologii komórek mózgowych. Należą do nich: benzodiazepiny, olanzapina oraz kwetiapina, a ich dawkowanie powinno być indywidualnie dobrane do pacjenta.

Przykładem jednego ze skutecznych leków przeciwdepresyjnych dla osób z chorobą afektywną dwubiegunową jest bupropion, który zwiększa zarówno norepinefrynę, jak i dopaminę. Jego stosowanie wiąże się z niższą częstotliwością występowania stanów maniakalnych i depresyjnych⁴. Bupropion ma lepsze wyniki leczenia niż inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny (SNRI). Ponadto leki, które wpływają tylko na norepinefrynę, powiązano z częstszymi epizodami maniakalnymi^5,6. Wsparciem farmakoterapii powinna być odpowiednia dla pacjenta psychoterapia.

Reklama

Omegan 750® Sprawdź

EnzOmega ® MSE Sprawdź

Rhodiola Sprawdź

Adrenal-Intercell® Sprawdź

Jak radzić sobie z zaburzeniami towarzyszącymi depresji dwubiegunowej?

U pacjentów z chorobą afektywną dwubiegunową znacznie częściej, niż u osób zdrowych lub z depresją, występują inne zaburzenia i problemy psychiczne. Należą do nich: stany lękowe (poznaj sposoby radzenia sobie z lękiem), natręctwa i nerwice, nadużywanie alkoholu i środków psychoaktywnych. Współwystępowanie dodatkowych zaburzeń znacząco wpływa na przebieg i nasilenie ChAD. Zwłaszcza jeżeli mają one miejsce w okresach remisji, dodatkowo utrudniają leczenie, choć mogą występować równolegle z epizodami afektywnymi (depresji, manii, lub hipomanii). Kontrolowanie choroby pozwala na lepsze funkcjonowanie i jakość życia. Pomoc psychologiczna, wsparcie bliskich oraz farmakoterapia są w takich przypadkach niezbędne. Ważne jest, aby nie zaprzestawać leczenia, zarówno psychoterapii, jak i stosowania leków. Istotnym czynnikiem jest edukacja bliskich na temat tej choroby oraz tego, jak postępować z chorymi, a także konsultacje i terapie dla par i rodzin.

Samopomoc w depresji dwubiegunowej

Istnieją również dodatkowe sposoby pomocy dla osób z chorobą afektywną dwubiegunową w łagodzeniu objawów choroby. Jednym z nich jest dieta i suplementacja. Dowiedziono pozytywny wpływ kwasów omega-3 na samopoczucie chorych z ChAD.

Ponieważ nadmiar kwasów omega-6 jest szkodliwy dla mózgu i może nasilać dolegliwości. Wyrównanie stosunku omega-3 do omega-6 daje obiecujące szanse na pomoc chorym. Badania wskazują, że nadmiar kwasu arachidonowego (kwas tłuszczowy omega-6) w mózgu przy jednoczesnym braku DHA (kwas dokozaheksaenowy – długołańcuchowy kwas tłuszczowy omega-3) bierze udział w rozwoju choroby afektywnej dwubiegunowej, a także w jego przebiegu⁷. Połączenie zbyt dużej ilości omega 6 i zbyt małej ilości omega 3 jest uważane za działanie prozapalne i sprzyjające chorobom.

Co więcej, po zmianie diety, stan osób z ChAD uległ poprawie, co stwierdzono w badaniu, opublikowanym w lipcu 2021 roku w czasopiśmie Bipolar Disorders⁸, w którym wzięło udział ponad 80 osób z chorobą afektywną dwubiegunową. Połowa z nich zredukowała pokarmy bogate w kwasy tłuszczowe omega-6, takie jak czerwone mięso, jajka i niektóre oleje spożywcze, jednocześnie jedząc więcej produktów bogatych w kwasy tłuszczowe omega-3 (np. siemię lniane i tłuste ryby). Obie grupy kontynuowały przyjmowanie leków stabilizujących nastrój. Dwa razy dziennie uczestnicy dokumentowali wszystkie zmiany swojego samopoczucia. Ponadto przeprowadzano regularne badania krwi, które sprawdzały poziom kwasów tłuszczowych i inne istotne parametry, ale także to, czy badani przestrzegali zaleceń dietetycznych. Po 12 tygodniach wahania nastroju uległy znacznej poprawie w grupie przyjmującej więcej kwasów omega-3.

Dodatkowym wsparciem mogą okazać się techniki radzenia sobie ze stresem, czy lękiem, a także muzykoterapia, praca z emocjami, psychoedukacja czy grupy wsparcia. Pamiętajmy, że choroba afektywna dwubiegunowa jest ciężkim zaburzeniem, z którym chorzy muszą mierzyć się do końca życia, dlatego niezbędna jest edukacja, jak postępować z chorymi i okazać im niezbędne wsparcie, zwłaszcza jeśli dotyczy ona naszych znajomych czy bliskich. 

Autor: Paulina Żurek