Mitochondria w układzie odpornościowym. Jak mogą Ci pomóc?

Jaką rolę pełnią mitochondria w układzie odpornościowym i dlaczego należy o nie szczególnie dbać?

Mitochondria w układzie odpornościowym. Jak mogą Ci pomóc?

Układ odpornościowy stoi na straży naszego zdrowia i uczestniczy w praktycznie każdej chorobie. Dzięki poznaniu jego budowy i funkcji, możemy zdobyć cenną wiedzę jak go wspierać. Dowiedz się jaką rolę spełniają mitochondria w układzie immunologicznym oraz dlaczego są mu niezbędne.

System immunologiczny to złożony kompleks struktur i zależności. Kluczem do jego właściwego działania jest równowaga. Zarówno osłabienie odporności, jak i jego nadmierna stymulacja, może wpływać na rozwój choroby np. w przypadku niektórych chorób z autoagresją. W związku z powyższym wyłania się drugie słowo klucz – indywidualność. W każdym organizmie równowaga może być przesunięta w inną stronę, zatem do jej przywrócenia potrzebne będą inne środki i postępowanie. Natomiast wspólnym mianownikiem, niezależnie od tego, w którą stronę przesunięta jest równowaga, są wolne rodniki i stany zapalne – przyczyna wielu chorób. Jaki udział mają w tym mitochondria?

Mitochondria są niezbędne do pracy układu odpornościowego

Organelle te są obecne we wszystkich typach komórek, w tym odpornościowych. Mitochondria zapewniają wszystkim komórkom odpornościowym energię ATP niezbędną do właściwej pracy i obrony przed patogenami. Właśnie dlatego zdrowie mitochondriów jest tak ważne. Uszkodzone komórki i tkanki mogą wytwarzać cytokiny – cząsteczki sygnalizujące, które stymulują mitochondria do zwiększenia produkcji wolnych rodników, z kolei ich nadmiar prowadzi do stresu oksydacyjnego i powstawania stanów zapalnych. Pamiętajmy, że nadmiar wolnych rodników zaczyna szkodzić zdrowym komórkom, mitochondriom oraz ich specjalnym pomocnikom – przeciwutleniaczom takim jak witaminy czy mikroelementy. W ten sposób cały układ odpornościowy słabnie. Rozwiązaniem jest zneutralizowanie wolnych rodników. Z pomocą przychodzą wtedy substancje takie jak witamina C, koenzym Q10, czy inne mitoceutyki, które wnikają do mitochondriów chroniąc je.

Istnieje również druga strona medalu. Jeżeli odpowiednio zadbamy o mitochondria, a w naszym organizmie będzie panowała równowaga pomiędzy wolnymi rodnikami i przeciwutleniaczami, mitochondria mogą pomóc nam w walce z infekcjami. W jaki sposób?

Mitochondria mogą wspierać układ odpornościowy

Jeżeli mitochondria funkcjonują prawidłowo mogą pomóc nam wspierać odporność. Organelle te nie tylko uczestniczą w produkcji energii ATP. Ostatnie badania wykazały, że mitochondria uczestniczą w odpowiedzi immunologicznej na patogeny, zarówno wrodzonej jak i nabytej1. Stanowią niezbędne sygnalizatory2 ostrzegające m.in. o obecności wirusów, a coraz więcej dowodów wskazuje, że mitochondria zwiększają odporność przeciwbakteryjną poprzez generowanie reaktywnych form tlenu1. Kiedy komórki odpornościowe pochłoną patogen w procesie fagocytozy, mitochondria potrafią „wysyłać” wolne rodniki do walki z nimi. Dlatego tak ważne jest, aby nasze mitochondria pracowały wydajnie, a dodatkowe wolne rodniki produkowały tylko w razie potrzeby. Jeżeli zadbamy o prawidłową pracę mitochondriów przełoży się ona na działanie naszego układu odpornościowego. Jak działa ten skomplikowany układ?

Funkcje układu immunologicznego

Układ odpornościowy to złożona sieć komórek i białek, która chroni organizm przed chorobami. Dodatkowo posiada swoisty „bank pamięci” rejestrujący każdy patogen, który został „zwalczony”. Dzięki czemu, jeśli drobnoustrój ponownie dostanie się do organizmu, będzie skuteczniej i szybciej rozpoznany i pokonany. Odpowiadają za to różne komponenty, które zostają aktywowane w zależności od atakującego nas patogenu i naszych zdolności obronnych określanych jako odporność.

Ważne pojęcia

Antygen (antibody generator3) – substancja, która wywołuje w organizmie odpowiedź immunologiczną. Zostaje wykryta przy pomocy przeciwciał4

Przeciwciała – immunoglobuliny – rodzaj białek odpornościowych produkowanych przez komórki (głównie aktywowane limfocyty B). Mają zdolność do wiązania antygenów. Po związaniu przeciwciała z antygenem układ odpornościowy dostaje sygnał, aby zwalczyć dany patogen.

Patogen czynniki wywołujące chorobę zarówno ożywione np. mikroorganizmy (bakterie, wirusy, grzyby), jak i nieożywione: ciało obce, substancje chemiczne, niedobory pokarmowe.

Limfocyty – komórki układu odpornościowego należące do białych krwinek – leukocytów. Uczestniczą w odpowiedzi odpornościowej.Cytokiny – białka wydzielane przez komórki układu odpornościowego, które działają jako przekaźniki i sygnalizatory. Stymulują (a czasami hamują) wzrost, dojrzewanie i funkcjonowanie komórek układu odpornościowego. Cytokiny wchodzą w interakcje z układem hormonalnym.

Receptory komórkowe – białko na powierzchni komórki, z którym wiążą się np. hormony, neuroprzekaźniki, cytokiny, czynniki wzrostu i powodują zmiany w obrębie tej komórki. Komórka może mieć do 1000 receptorów.

 Odporność to zespół reakcji komórek i tkanek na patogeny, w tym bakterie, wirusy, parazyty, ich białka i toksyny. Możemy ją podzielić na:

odporność wrodzoną – stanowi pierwszą linię obrony. To podstawowy mechanizm towarzyszący nam od urodzenia, występujący bez wcześniejszego kontaktu z patogenem. Przykładem są: bariery fizjologiczne i nabłonki jak skóra i błony śluzowe oraz ich wydzieliny czy mikroflora jelit. Jednak są one niespecyficzne i nie potrafią zwalczać wszystkich intruzów. Potrzebują pomocy odporności, która kształtuje się z czasem.

odporność nabytą – rozwija się po kontakcie z patogenem. Nasz organizm nabywa ją w trakcie choroby. Uczestniczą w niej limfocyty oraz cytokiny. Dzielimy ją na5:

  • odpowiedź humoralną – za pośrednictwem przeciwciał – oddziałuje na antygeny zlokalizowane poza komórką lub związane z jej powierzchnią;
  • odpowiedź komórkową – powstaje, kiedy antygen zostanie pochłonięty przez komórki fagocytujące i zaprezentowane przez komórki prezentujące antygen (makrofagi, komórki dendrytyczne, Langerhansa, komórki dendrytyczne).

Przyjrzyjmy się bliżej tym oraz pozostałym elementom układu odpornościowego, aby poznać ich wspólne działanie.

Budowa układu odpornościowego

Leukocyty (białe krwinki)

Białe krwinki stoją na straży odporności. Są produkowane w szpiku kostnym, węzłach chłonnych, grasicy i śledzionie. Wraz z krwią i limfą docierają do każdego zakątka ciała, aby walczyć z wirusami, bakteriami, grzybami czy pasożytami. Wśród nich wyróżniamy:

  • limfocyty
  • monocyty
  • neutrofile
  • eozynofile
  • bazofile

Granulocyty, czyli neutrofile, eozynofile i bazofile uczestniczą w reakcjach alergicznych i stanowią ok. 70% wszystkich białych krwinek. Monocyty walczą z bakteriami pochłaniając je w procesie fagocytozy. Limfocyty przeprowadzają odpowiedź humoralną (limfocyty B) i odpowiedź komórkową (limfocyty T) oraz wytwarzają przeciwciała – immunoglobuliny reagujące na obecność obcych antygenów. Do limfocytów zaliczamy także komórki NK (natural killers), które mogą niszczyć komórki nowotworowe i wirusy.

Przeciwciała

Przeciwciała (immunoglobuliny) to rodzaj białek odpornościowych produkowanych przez komórki plazmatyczne (aktywowane limfocyty B). Mają zdolność do wiązania antygenów, dzięki czemu układ odpornościowy może zwalczać patogeny na różne sposoby:

  • Pobudzając odpowiedź immunologiczną
  • Aktywują proces cytotoksyczności wobec zakażonej komórki
  • Działają bakteriobójczo i bakteriostatycznie zapobiegając przyleganiu bakterii do komórki

W zależności od lokalizacji i działania przeciwciała dzielimy na kilka grup: IgG, IgM, IgA, IgE, IgD.

Układ dopełniacza

To grupa różnych białek w surowicy krwi, które powodują lizę bakterii (rozpad) i innych komórek oraz indukują stan zapalny do ich zwalczania.

Układ limfatyczny

Układ limfatyczny to sieć połączonych elementów w naszym ciele. Składa się z:

  • naczyń limfatycznych – które transportują płyn zawierający białe krwinki,
  • węzłów chłonnych – filtrują limfę i zatrzymują antygeny oraz unieszkodliwiają je za pomocą komórek odpornościowych; węzły limfatyczne zatrzymują znaczną większość antygenów,
  • tkanki limfatycznej – która występuje głównie w błonie śluzowej układu pokarmowego (GALT) i układu oddechowego (BALT).

Śledziona

Jej funkcją jest filtrowanie krwi i usuwanie drobnoustrojów, starych lub uszkodzonych krwinek. Uczestniczy w wytwarzaniu przeciwciał i limfocytów.

Szpik kostny

To rodzaj tkanki zlokalizowanej w kościach. Wytwarza białe krwinki do walki z infekcją oraz erytrocyty i płytki krwi.

Grasica

Również filtruje zawartość krwi oraz wytwarza białe krwinki (głównie limfocyty T).

Obrona jest najlepszą formą ataku

Długotrwała infekcja może stanowić duże zagrożenie, zwłaszcza jeśli nasze mitochondria nie pracują prawidłowo. Taka sytuacja może doprowadzić do nadmiernej produkcji wolnych rodników i rozwoju poważnych stanów zapalnych. Niezbędne mogą okazać się odpowiednie środki pomocy w postaci przeciwutleniaczy jak witaminy (np. C, D), mikroelementy (cynk, selen) czy składniki roślinne (kurkumina). Każda z tych substancji ma swój zakres działania, ale wszystkie są nam niezbędne. Przykładowo witamina D stymuluje różnicowanie monocytów (komórek odpornościowych krążących we krwi) do aktywnych makrofagów (komórek, które mogą działać przeciwko intruzom w tkankach). Makrofagi mogą fagocytować (pochłaniać) antygeny i przekształcać je w formę rozpoznawaną przez limfocyty. Witamina D pomaga wytworzyć białka przeciwbakteryjne: katelicydynę i beta – defensynę 2. Białka te penetrują błonę komórkową bakterii i uśmiercają mikroorganizm5. Ponadto pomaga zachować równowagę układu immunologicznego. Poprawia autotolerancję, a efekt ten może zostać wykorzystany w walce ze schorzeniami o podłożu zapalnym bądź autoimmunologicznym6,7,8. Dowiedz się również jak działa witamina C oraz cynk na układ odpornościowy.

Osoby z pierwotnym niedoborem odporności, przewlekłymi infekcjami czy chorobami o podłożu zapalnym mogą odnieść znaczne korzyści ze szczegółowej diagnostyki funkcjonowania mitochondriów tak, aby odpowiednio je wspierać i dzięki temu zadbać o działanie układu immunologicznego.  

 

Autor: Paulina Żurek

Bibliografia:

0:00
0:00