Dla osób chorych na nowotwór żołądka dieta ma bardzo duże znaczenie. To właśnie prawidłowy sposób żywienia wspomaga właściwe leczenie. Dobrze ułożony jadłospis jest ważny także wtedy, gdy u pacjenta stosowana jest chemioterapia. Podobnie jest po przeprowadzeniu operacji żołądka. W takich sytuacjach niezbędne jest prawidłowe odżywianie, które nie obciąża układu pokarmowego, a dostarcza choremu potrzebnych składników odżywczych.
Rak żołądka — podstawowe zasady żywienia
Wśród nowotworów żołądka najczęściej stwierdzany jest gruczolakorak. Z mniejszą częstotliwością występują rakowiaki, chłoniaki i mięsaki. Choroba ta może mieć różne przyczyny. Najważniejszym czynnikiem ryzyka są zakażenia bakterią Helicobacter pylori, którą można wykryć zarówno przez wykonanie testu z krwi, jak i w badaniu materiału pobranego w czasie gastroskopii. Gdy doszło do zainfekowania, oprócz regularnej diagnostyki bardzo duże znaczenie ma dieta. Prawidłowe żywienie może pełnić funkcję profilaktyczną przed zachorowaniem i wspomagającą organizm w późniejszym leczeniu.¹ Jadłospis pacjenta powinien być ułożony w taki sposób, aby nie obciążać układu pokarmowego, a przy tym zmniejszać ryzyko niedoborów pokarmowych, które mogą pojawić się u chorych na nowotwór złośliwy żołądka. Dieta w takich przypadkach powinna uwzględniać:
- dostarczenie pełnowartościowego białka (1,5 – 2 g na kilogram masy ciała), którego źródło mogą stanowić: chude mięsa (jeżeli są dobrze tolerowane), ryby (jest to ważne źródło białka u osób po gastrektomii, które nie zawsze dobrze tolerują mięso), jajka gotowane na miękko,
- wykluczenie z jadłospisu produktów ciężkostrawnych, wzdymających, a także obfitujących w cukry proste (mogą po posiłku wywołać hipoglikemię) i w tłuszcze (warto wybierać tylko dobrej jakości tłuszcze, które zawarte są np. w olejach roślinnych z ekologicznych upraw),
- unikanie zbyt gorących i zbyt zimnych pokarmów,
- rezygnację z ostrych przypraw,
- częste przyjmowanie płynów (w odstępie 30 – 60 minut od posiłków).²
W ułożeniu diety dla pacjentów, u których występuje rak żołądka, należy wziąć pod uwagę także możliwe nietolerancje, które najczęściej dotyczą laktozy i glutenu. Należy mieć na uwadze również stan przełyku i zbadać funkcjonowanie wątroby i trzustki. Na tej podstawie będzie można indywidualnie ułożyć jadłospis dla osoby, u której występuje choroba nowotworowa.
W trakcie leczenia u osób z nowotworami ważna jest także odpowiednio dobrana suplementacja. W przypadku raka żołądka jest to dostarczanie m.in. witaminy B12 i MTC (średniołańcuchowych kwasów tłuszczowych), ale też innych mikroelementów, które korzystnie wpływają na mitochondria.²˒⁴˒⁷
Co można jeść na diecie przy raku żołądka?
Pacjent chory na raka żołądka, jeżeli dobrze toleruje poniższe składniki diety, może spożywać:
- gotowane na parze ryby morskie (dorsz, szczupak, sandacz),
- jogurty naturalne i chudy twaróg,
- kleiki ryżowe,
- chude mięso (kurczak, indyk, królik),
- delikatne warzywa: marchew, pietruszka, pomidor bez pestek i skórki,
- owoce: banan, jabłko, brzoskwinie (wszystkie owoce bez pestek i skórki, początkowo w postaci przecieru),
- kisiele, galaretki. 3,4
Czego unikać w diecie przy raku żołądka
Sposób żywienia chorych na nowotwory zależy w dużym stopniu od stanu pacjenta, jego stopnia odżywienia i od podjętych sposobów leczenia. U chorych po chemioterapii i gastrektomii, w początkowym etapie zwykle zalecana jest dieta ubogoresztkowa. Rak żołądka wiąże się również z dolegliwościami, którym łatwiej zapobiegać spożywając produkty lekkostrawne. Ważne jest także unikanie pokarmów, które powodują nadmierne wydzielanie soku żołądkowego. Mogłoby to podrażnić ścianki narządu objętego procesem nowotworowym.
W diecie osoby z rakiem żołądka konieczne jest wykluczenie produktów, takich jak:
- alkohol,
- napoje gazowane,
- kapusta i inne warzywa wzdymające (np. fasola, groch, bób),
- seler (ze względu na dużą ilość włókien),
- cebulę i czosnek,
- dania z grilla i smażone,
- nadmiar soli,
- pieczywo pełnoziarniste (gdyż u chorych leczonych chemioterapią błonnik w zbyt dużej ilości może być nietolerowany przez układ pokarmowy),
- cukry proste (ciasta, ciastka, cukierki),
- tłuste mięsa (mogą wywołać biegunkę tłuszczową),
- pasztety, parówki,
- ostre przyprawy (np. chilli),
- majonez, śmietana i tłuste sosy,
- u pacjentów po radioterapii może być konieczne unikanie glutenu (jest to zależne od indywidualnej tolerancji),
- kawę i kakao,
- produkty wędzone (spożywanie wędzonej żywności jest także czynnikiem ryzyka zachorowania na nowotwory).²˒³˒⁵˒⁶
Zespół poresekcyjny a dieta przy raku żołądka
U osób chorych na nowotwór żołądka lekarze często decydują o resekcji tego narządu. Zabieg ten może wiązać się z różnorodnymi powikłaniami. Należy do nich m.in. zespół poresekcyjny. Jego objawy pojawiają się zwykle po spożyciu posiłku. Należą do nich:
- nudności,
- wymioty,
- wzdęcia,
- ból w nadbrzuszu,
- biegunka.
Zespół poresekcyjny może mieć postać:
- wczesną – objawy pojawiają się szybko, do godziny po jedzeniu,
- późną – dolegliwości występują po czasie 1 – 3 godzin od posiłku.
Z późną postacią zespołu poresekcyjnego wiążą się także dodatkowe dolegliwości, takie jak:
- zmęczenie,
- kołatania serca,
- poty,
- hipoglikemia.
Chcąc łagodzić objawy związane z zespołem poresekcyjnym, należy wprowadzić modyfikacje sposobu żywienia. Ważna jest zarówno jakość, jak i objętość porcji przygotowanych dla chorego na raka żołądka. Dieta po operacji jest bardzo istotna, aby zapobiegać symptomom zespołu poresekcyjnego, a równocześnie wpierać regenerację organizmu. Według zaleceń lekarskich, przez pierwsze dni po zabiegu chory ma wdrożone leczenie pozajelitowe, a potem stopniowo wprowadza się dietę lekkostrawną, bezresztkową, która pozwala odciążyć żołądek. W początkowym etapie są to kleiki ryżowe na wodzie. Następnie zalecane jest stopniowe wprowadzanie kolejnych produktów, które stanowią:
- przeciery z owoców (bez dodatku cukru),
- przetarte delikatne warzywa bez włókien,
- zupy.
Kolejnym etapem jest wprowadzenie do jadłospisu:
- tłuczonych, gotowanych ziemniaków,
- ugotowanego mięsa (w postaci zmielonej, aby dostarczyć do organizmu białko, nie obciążając przy tym układu pokarmowego),
- jajka na miękko.
Chcąc łagodzić mdłości i inne objawy zespołu poresekcyjnego, zaleca się:
- regularne spożywanie posiłków o niewielkiej objętości (6-8 niewielkich porcji w ciągu dnia),
- podawanie potraw gotowanych lub przyrządzanych na parze,
- miksowanie pokarmów do postaci papkowatej (lecz gęstej, aby wspierać prawidłowy pasaż jelitowy, zwłaszcza gdy chory ma biegunki),
- można także spróbować położyć się po posiłku.
Należy pamiętać, aby po okresie rekonwalescencji, w momencie, gdy lekarz już na to zezwoli, stopniowo rozszerzać dietę o kolejne, wartościowe produkty.²˒⁴
Przykładowy jadłospis przy raku żołądka
Jadłospis osób z chorobą nowotworową powinien być lekkostrawny, ale w miarę możliwości urozmaicony. Ma to duże znaczenie także dla pacjentów, u których występuje rak żołądka. Dieta (przepisy najlepiej zawsze skonsultować z dietetykiem) powinna dostarczać ważnych składników odżywczych. Przykładowy dzienny jadłospis przy nowotworze żołądka może wyglądać następująco:
I śniadanie: chudy twarożek lub jajko na miękko z warzywami,
II śniadanie: kleik ryżowy z dodatkiem niewielkiej ilości dobrej jakości tłuszczu,
Zupa: przecier z dozwolonych jarzyn (np. z marchewki), dodatek oliwy z oliwek,
II danie (ważny jest odstęp czasowy od zjedzenia zupy): gotowane pulpety drobiowe, warzywa na parze,
Podwieczorek: banan,
Kolacja: dorsz gotowany na parze (początkowo zmiksowany).⁸
Przestrzeganie zaleceń dietetycznych jest bardzo istotne, aby wspomagać leczenie osoby z chorobą nowotworową. Warto więc być pod stałą kontrolą lekarza i dietetyka, który indywidualnie ułoży jadłospis. Dzięki temu żołądek pacjenta nie będzie obciążony, a organizm otrzyma niezbędne składniki, potrzebne w procesie zdrowienia.