Nadnercza – jak przywrócić je do pracy?

Silny stres, zmęczenie, nerwowość, bezsenność czy problemy trawienne mogą świadczyć o problemach z nadnerczami. Dowiedz się czym jest wyczerpanie nadnerczy, jak się objawia i jak mu zapobiec.

Zespół wyczerpania XXI wieku

Coraz częściej nasz organizm nie radzi sobie z ogromną ilością stresu. Codzienne obciążenie trudnymi sytuacjami doprowadza do stanu wyczerpania nadnerczy. Symptom ten określa szereg niespecyficznych objawów takich, jak zmęczenie, nerwowość, zaburzenia snu i problemy trawienne.

Powodem jest szeroko rozumiany stres: emocjonalny, fizyczny, środowiskowy. Każda jego postać prowadzi do rozregulowania gospodarki hormonów wytwarzanych przez nadnercza. Nierównowaga hormonalna sprzyja powstawaniu stresu nitrozacyjnego i procesów zapalnych, które silnie wpływają na stan naszych mitochondriów. Aby zatrzymać te niekorzystne zmiany, należy przywrócić właściwy poziom energii w komórkach.

Wyczerpanie nadnerczy

Termin ten często pojawia się w książkach o zdrowiu i jest znany medycynie alternatywnej, ale nie stanowi jednostki chorobowej w medycynie konwencjonalnej. Uznawane są jedynie dwa skrajne stany chorobowe nadnerczy: choroba Addisona oraz Cushinga. Podczas gdy istnieją również inne zaburzenia poza tymi jednostki.

Nadnercza ściśle współpracują z podwzgórzem i przysadką mózgową w układzie oś podwzgórze-przysadka-nadnercza3. Nadmierna aktywacja osi podwzgórze-przysadka-nadnercza może być przyczyną wielu zaburzeń w tym wyczerpania nadnerczy. Zależność pracy nadnerczy od podwzgórza i przysadki wskazuje na złożony charakter syndromu zmęczenia nadnerczy. Dlatego powinniśmy rozpatrywać go całościowo razem ze współistniejącymi procesami. Jedynie takie podejście jest w stanie skutecznie wyeliminować dolegliwości.

Objawy

Co powinno nas zaniepokoić i skłonić do badań? Gdy nadnercza przestają prawidłowo produkować hormony, zaburzona jest każda funkcja organizmu, a pojawiające się objawy zmęczenia nadnerczy obejmują:

  • Chroniczne zmęczenie,
  • Stany autoimmunologiczne,
  • Nierównowaga hormonalna,
  • Osłabiona reakcja na stres,
  • Insulinooporność,
  • Drażliwość i depresja,
  • Zaburzenia snu,
  • Przybieranie na wadze,
  • Potrzeba kawy oraz jedzenia słodkiego i/lub słonego.

Rozregulowanie gospodarki hormonalnej

Hormonem wydzielanym przez nadnercza jest kortyzol, którego poziom wpływa na wiele reakcji w organizmie. Należy do glikokortykoidów, czyli związków regulujących poziom glukozy we krwi. Kortyzol powoduje wzrost jej stężenia podczas sytuacji stresowych, dlatego nazywany jest „hormonem stresu”.

Kortyzol cechuje dobowy rytm wydzielania – jego stężenie w surowicy krwi jest najwyższe w godzinach porannych (150–700 nmol/l o godzinie 08:00), a najniższe w godzinach nocnych (30–120 nmol/l o godzinie 00:00)5. W zdrowym organizmie gruczoły nadnerczy podnoszą poziom kortyzolu rano, co pomaga nam się obudzić, a obniżają go wieczorem, umożliwiając zasypianie. Jednak ten rytm ulega zaburzeniu, gdy występują czynniki stresogenne. Nasz mózg rejestruje sytuację stresową jako zagrożenie, zarówno emocjonalne, psychiczne, jak i fizyczne. Wtedy rdzeń nadnerczy uwalnia kortyzol i adrenalinę, które pomagają reagować na zagrożenie, wydzielona zostaje duża ilość krwi do mózgu, serca i mięśni. Następnie kora nadnerczy uwalnia kortykosteroidy, które tłumią procesy trawienia, reakcje układu immunologicznego i inne funkcje, które nie są potrzebne do przeżycia. Co, jednak gdy stres nie mija lub nie umiemy sobie z nim poradzić? Organizm potrzebuje coraz więcej kortyzolu do walki ze stresem, a nadnercza nie są w stanie wyprodukować potrzebnej ilości hormonu. Stale podwyższone stężenie kortyzolu będzie miało głęboki wpływ na funkcję tarczycy, kontrolę glikemii i odpowiedź układu odpornościowego, co nieuchronnie wpływa na mitochondria. Skutkuje pojawieniem się zmęczenia i brakiem energii. Jeżeli w porę nie zareagujemy, konsekwencje są lawinowe. Zmęczenie zaczyna być coraz większe. Trudniej nam zasnąć lub wybudzamy się w nocy, a sen nie przynosi wypoczynku. Wstajemy bez energii, natomiast jej poziom wzrasta wieczorem, kiedy powinniśmy odpoczywać lub spać. Istnieją dowody na to, że wysokie poziomy kortyzolu wiążą się ze zmniejszoną odpornością, podwyższonym ciśnieniem krwi, zwiększonym tętnem i opóźniony wzrost u dzieci2.

Hormony a neurotransmitery

Ciągłe przeciążenie pracą, problemy z emocjami, nadmierny wysiłek powodują przeciążenie osi podzwgórze-przysadka-nadnercza1. Przewlekły nawracający stres ma ogromny wpływ na nasze mitochondria. Wzrastający poziom hormonów stresu powoduje zmniejszenie wrażliwości receptorów1. Dochodzi do zmian w wydzielaniu neurotransmiterów: noradrenaliny, adrenaliny, dopaminy, GABA, serotoniny, glutaminianu, tlenku azotu, histaminy czy melatoniny. Wraz z nimi występują objawy jak zaburzenia snu, za które odpowiada melatonina, alergie spowodowane nadmiarem histaminy i wiele innych. Wymienione neurotransmitery występują także w naszych jelitach, dlatego ich nieodpowiedni poziom prowadzi do problemów trawiennych.

Ponadto nadprodukcja kortyzolu i stres wiążą się ze wzrostem potencjału zapalnego, który prowadzi do stresu nitrozacyjnego. Tlenek azotu aktywuje mediatory zapalne (TNFα, IFγ), które mają szkodliwy wpływ na nasz mózg. Reakcje zapalne mogą wpływać na zmianę struktury białek, które stają się obce dla organizmu, wywołując reakcje autoimmunologiczne. Dodatkowo hormony stresu aktywują również enzym – kinazę PDH, który blokuje przetwarzanie pirogronianu i osłabia wytwarzanie energii w mitochondriach1.

Jak przywrócić nadnercza do pracy?

Postępowanie w wyczerpaniu nadnerczy obejmuje przywrócenie właściwej pracy mitochondriów i komórek poprzez uzupełnienie mikroskładników odżywczych. Warto wspierać pracę nadnerczy kompleksowo, zapewniając im zestaw niezbędnych substancji. Zaliczamy do nich:

Dwa aminokwasy tyrozyna oraz fenyloalanina powstałe w wyniku fermentacji produktów roślinnych. Ich obecność jest szczególnie ważna dla nadnerczy, ponieważ stanowią one podstawę do bezpośredniego wytworzenia przez ten gruczoł najważniejszych substancji przekaźnikowych, do których należą hormony dopaminy, noradrenaliny i adrenaliny, których w wyniku stresu zaczyna nam brakować. Tyrozyna stanowi prekursor do wytworzenia hormonu tarczycy – tyroksyny. Jego obecność wspiera pracę tego gruczołu i pomaga w walce ze stresem oraz zmniejsza odczucie zmęczenia.

Niezastąpiona okazuje się witamina C, która chroni przed procesami utleniania i skutkami hormonów stresu. Pomaga w utrzymaniu prawidłowych funkcji układu nerwowego i zmniejsza uczucie zmęczenia. W połączeniu z magnezem i potasem obniża puls spoczynkowy. Dzięki obecności witaminy C i B6 L-tyrozyna wytwarza noradrenalinę. Hormon ten wpływa na poziom energii umysłowej i poprawia samopoczucie.

Korzystny wpływ na wydolność organizmu mają witaminy z grupy B. Ich obecność w preparacie wspomaga odporność organizmu na stres i wspiera utrzymanie sprawności umysłowej na właściwym poziomie. Szczególnie ważna jest obecność kwasu pantotenowego (wit. B5) i witaminy B6, które uczestniczą bezpośrednio w procesach związanych z metabolizmem tyrozyny oraz fenyloalaniny. Ważne, aby występowały w biologicznie aktywnych formach: witamina B6 jako fosforan – 5 – pirydoksalu, witamina B12 w formie metylokobalaminy, a kwas foliowy jako metafolina. W takich formach zapewniają wysoką biodostępność oraz gwarantują osiągnięcie maksymalnych efektów.

Co więcej, do sprawnego działania nadnerczy niezbędny jest magnez. Badania na myszach wykazały, że magnez moduluje oś podwzgórze-przysadka-nadnercza, wspomagając organizm w stresie. W ten sposób uważa się, że magnez może regulować produkcję kortyzolu i zapobiegać powstawaniu jego nadmiaru. Udowodniono, że suplementacja magnezem obniża poziom kortyzolu w surowicy w połączeniu z ćwiczeniami aerobowymi6,7. Dzięki temu pomaga utrzymać układ nerwowy pod kontrolą, pozwalając czuć się bardziej wypoczętym. Magnez jest również niezbędny do zdrowego snu, rozluźnienia mięśni, utrzymania ciśnienia krwi i rytmu serca.

Ponadto warto zadbać o cynk, który pomaga w prawidłowej syntezie białka i DNA. Uczestniczy w utrzymaniu równowagi kwasowo-zasadowej oraz prawidłowego metabolizmu węglowodanów, kwasów tłuszczowych i składników odżywczych. Cynk także wspiera ochronę komórek przed stresem oksydacyjnym.

Kolejnym kluczem do przezwyciężenia zmęczenia nadnerczy jest przyjmowanie odpowiednich wyciągów z ziół, takich jak różeniec górski (rhodiola rosea). Badania wskazują, że zioła adaptogenowe mogą pomóc obniżyć poziom kortyzolu i pośredniczyć w reakcjach organizmu na stres4. Wyciąg z różeńca górskiego zawiera bardzo duże ilości cennych dla zdrowia związków (m.in. polifenoli). Warto wybierać wyciągi z wysoką zawartością dwóch ważnych substancji czynnych tej rośliny: rozawiny oraz salidrozydu. Ekstrakt z różeńca przyczynia się m.in. do zwiększenia wytrzymałości organizmu w sytuacjach stresowych.

Wspierając funkcjonowanie nadnerczy pamiętajmy również o zdrowym stylu życia obejmującym redukcję stresu, unikanie toksyn i ksenobiotyków, odpowiednią ilość wypoczynku i snu, a także zbilansowaną dietę.

Autor: Paulina Żurek

Bibliografia

0:00
0:00