Zespół niespokojnych nóg – przyczyny, objawy, leczenie

Czym jest zespół niespokojnych nóg? Jaka jest jego przyczyna i jak radzi z nią sobie medycyna mitochondrialna?

Zespół niespokojnych nóg – przyczyny, objawy, leczenie

Wyobraź sobie, że ktoś lub coś każe Ci nieustannie poruszać nogami. W ciągu dnia nie możesz wysiedzieć w pracy przy biurku, wieczorem niemożliwe jest spędzenie dwóch godzin w kinie, a przede wszystkim odruchy nie pozwalają Ci zasnąć. Brzmi dramatycznie i wręcz nierealistycznie jak w baśni o czerwonych bucikach Hansa Christiana Andersena. Jednak ta przypadłość jest jak najbardziej prawdziwa i dotyczy osób zmagających się z zespołem niespokojnych nóg (RLS).

Środki masowego przekazu przedstawiają ten zespół raczej jako problem psychologiczny niż fizyczny. Dodatkowym utrudnieniem jest diagnoza, ponieważ nie istnieją specyficzne badania laboratoryjne, które mogą potwierdzać RLS. Zatem chorzy często spotykają się z niezrozumieniem, które wynika z nieznajomości przyczyny dolegliwości. Zespół ten nie musi oznaczać pojedynczej choroby, a może stanowić jeden z objawów zaburzonej pracy mitochondriów.

Czym jest zespół niespokojnych nóg?

Zespół niespokojnych nóg inaczej RLS (restless legs syndrome) lub zespół Wittmaacka-Ekboma to szereg objawów parestezji i napięcia w nogach, które zmuszają do ich mimowolnego poruszania. Objawy najczęściej określane są jako mrowienie, drętwienie lub uczucie pieczenia. Dolegliwości nasilają się w stanie bezruchu, najczęściej podczas snu czy siedzenia, a ulgę przynosi poruszanie nogami. Jednak podłoże dolegliwości nie zostało jednoznacznie określone w badaniach.

Problemy związane z tym zespołem sięgają jednak dalej niż nieprzyjemne odczucia w nogach. W konsekwencji pacjenci mają problemy z bezsennością, ponieważ dolegliwości nie pozwalają im zasnąć. Mimowolne ruchy nóg występujące podczas snu dotyczą palców stóp, stawów skokowych, kolanowych i biodrowych. 

Kogo dotyczy zespół niespokojnych nóg?

Problem jest coraz częściej spotykany i dotyka około 5% – 10% populacji, zwłaszcza osoby po 65 roku życia, ale w rzeczywistości może pojawić się znacznie wcześniej i u niektórych widoczny jest już nawet w wieku 20-30 lat. Statystycznie najczęściej cierpią na ten zespół kobiety.

Zespół niespokojnych nóg – przyczyny

Trudno określić jednoznaczną przyczynę zespołu niespokojnych nóg, ale dopatruje się jej w zaburzeniach ze strony układu nerwowego, zwłaszcza polineuropatii – uszkodzenia nerwów obwodowych. Prawdopodobnie ma związek z zaburzeniem poziomu dopaminy w mózgu. 

Inne najczęściej podawane przyczyny obejmują: anemię, niedobór żelaza, choroby nerek, czy przyjmowanie pewnych grup leków. Ponadto dolegliwości zespołu RLS mogą nasilać: duże ilości kofeiny, alkoholu i nikotyny oraz przewlekły stres.

Osoby zmagające się z tym zespołem nie zdają sobie sprawy, że mogą cierpieć na mitochondriopatie. Wszak wskazywane problemy pasują do obrazu zaburzonej pracy mitochondriów. Wielokrotnie w swojej praktyce doktor Bodo Kuklinski odnotowuje u pacjentów z mitochondriopatią właśnie RLS jako jeden z objawów towarzyszących schorzeniom wieloukładowym.

Zespół niespokojnych nóg – mitochondriopatia

Komórki układu nerwowego nieustannie pracują, zmieniając potencjał błony, umożliwiając w ten sposób przesyłanie sygnałów. Z tego powodu wymagają stałego dopływu energii ATP produkowanej w mitochondriach. Kiedy mitochondria nie pracują wydajnie, komórkom nerwowym zaczyna brakować energii do pracy, co objawia się różnego rodzaju tikami, zmęczeniem i osłabieniem koncentracji, a w dłuższej perspektywie rozwojem mitochondriopatii. W jej przypadku bardzo często objawy i dolegliwości dotyczą wielu układów i narządów, ponieważ mitochondria obecne są w każdej komórce ciała.

Jak opisuje doktor Bodo Kuklinski w książce „Mitochondria. Diagnostyka uszkodzeń mitochondrialnych i skuteczne metody terapii” zespół niespokojnych nóg współistnieje z innymi objawami mitochondriopatii:

Około dwudziestu procent naszych pacjentów, leczących się z powodu zespołu wyczerpania oraz dolegliwości wielonarządowych wykazywało jednocześnie symptomy RLS. Kolejność chronologiczna występujących objawów jest następująca: najczęściej pojawia się u nich najpierw rzadkie mrowienie albo naprężenie stóp oraz całych nóg, które zmienia się następnie w pieczenie stóp oraz podeszwy stóp, by wreszcie przybrać formę wieczornego niepokoju odczuwalnego w nogach.  Wszystkie te objawy ustępują po zastosowaniu terapii mitochondrialnej. 

Zespół niespokojnych nóg bardzo często jest jednym z wielu objawów, jakie zgłaszają mitochondriopaci. Razem z RLS często występuje depresja bądź zaburzenia lękowe, a wszystkim tym dolegliwościom towarzyszą braki energii
w mitochondriach1.

Co przemawia za tym, że RLS jest mitochondripatią?

  • Badania podają, że pojawienie się zespołu RLS jest częstsze u osób z rodzinnym występowaniem tej choroby. Założenie to potwierdza, że RLS ma związek z mitochondriopatią, która również jest dziedziczona. Uszkodzenia w mitochondriach są przekazywane potomstwu.
  • Założenia, że RLS jest schorzeniem neurologicznym, również wpisują się w mitochondrialny model choroby. W schorzeniach neurologicznych obserwujemy niedobory mitochondrialnej energii ATP, jak również zaburzenia w produkcji neuroprzekaźników w tym dopaminy.
  • Według danych zespół niespokojnych nóg występuje najczęściej między 35-65 rokiem życia. To również przedział wiekowy, w którym dochodzi do spadku naturalnej produkcji koenzymu Q10 – niezbędnego do produkcji energii
    i funkcjonowania mitochondriów, jak i ochrony przed rozwojem mitochondriopatii.
  • Czynnik stresogenny obecny w RLS równie silnie wpływa na uszkodzenia mitochondriów. 
  • Niedobory żelaza, magnezu i witaminy B12 – niedobory tych składników są bardzo częste u osób z mitochondriopatią. Bez nich mitochondria nie mogą wydajnie funkcjonować.
  • Urazy kręgosłupa mogą prowadzić do nieprawidłowości neurologicznych objawowo podobnych do RLS. Zwłaszcza uszkodzenia odcinka szyjnego, którego unerwienie jest delikatne i może dawać objawy wieloukładowe. To kolejny przykład schorzenia, które wpływa na osłabienie funkcji mitochondrialnych. Bardzo często jakiś czas po urazie szyjnego odcinak kręgosłupa dochodzi do wystąpienia objawów wtórnej mitochondriopatii w tym RLS.

Leczenie – witaminy na zespół niespokojnych nóg

Zespół niespokojnych nóg ustępuje po zastosowaniu terapii mitochondrialnej2.

Deficyty energetyczne występujące u osób z RLS bardzo często wynikają z niedoborów substancji mitochondrialnych. Również przeciążenie układu nerwowego stresem nasila ich niedobór. Zatem terapia mitochondrialna RLS powinna obejmować zarówno redukcję stresu, zmianę nawyków żywieniowych, poprawę snu nocnego, jak i uzupełnienie odpowiednich składników odżywczych.

Doktor Bodo Kukliński podczas swojej praktyki lekarskiej wielokrotnie stwierdzał niedobory witamin B1, B6, potasu czy magnezu u osób z RLS, czy polineuropatią2. Również witamina D i magnez są potrzebne prawidłowej sygnalizacji dopaminy, a ich niedobór może zaburzać funkcjonowanie neuroprzekaźników wpływających na ruch mięśni3,4. Istotnym mikroskładnikiem w terapii jest także kwas foliowy, który wspiera prawidłowe działanie tkanki nerwowej i mięśniowej, a jego suplementacja łagodzi objawy RLS i może odgrywać rolę w jej leczeniu5

Suplementację warto dobrać indywidualnie. W przypadku znacznego nasilenia objawów oraz towarzyszącego stresu (psychicznego, jak i oksydacyjnego w komórkach) warto uzupełniać poziom witaminy C, B12 i uspokoić system nerwowy np. z pomocą adaptogenów takich jak różeniec górski. Kiedy objawom towarzyszy anemia można skorzystać z preparatów z żelazem, witaminą B12 czy kwasem foliowym.

Dodatkowo wielu osobom ulgę przynoszę naturalne metody takie jak:

  1. Zdrowa dieta eliminująca niedobory i normalizująca poziom cukru we krwi

Niedobory witamin lub minerałów są związane z zespołem niespokojnych nóg i zaburzeniami, które przyczyniają się do jego objawów, w tym cukrzycy i niedokrwistości.

  • W złagodzeniu dolegliwości RLS sprawdzą się produkty bogate w żelazo, witaminy z grupy B (białko roślinne, mięso, ryby i jajka) oraz antyoksydanty jak świeże owoce (niskocukrowe zwłaszcza jagody) i warzywa.
  • Warto uzupełniać poziom elektrolitów z pokarmów bogatych w magnez i potas: zielone warzywa liściaste, awokado, fasolę, banany, słodkie ziemniaki, fermentowane produkty mleczne (takie jak jogurt), orzechy i nasiona.
  • Dla zrównoważenia poziomu cukru we krwi należy zrezygnować z produktów przetworzonych i cukru. W zamian wprowadzić do jadłospisu pełne ziarna pochodzące z kasz, ryżu, makaronów.
  • Należy pamiętać o źródłach zdrowych tłuszczy, które pomagają zmniejszyć stan zapalny szkodliwy dla mitochondriów. Należą do nich: olej kokosowy, oliwa, awokado, nasiona, orzechy i tłuste ryby morskie bogate w kwasy omega-3.
  • Jednocześnie wskazane jest zrezygnowanie z używek i wyrobów, które pogarszają dolegliwości: tytoń, alkohol, kofeina oraz cukier i tłuszcze trans.   
  1. Higiena snu i redukcja stresu  

Zespół niespokojnych nóg wiąże się ze zwiększonym ryzykiem bezsenności, problemów ze snem, chronicznym stresem
i zmęczeniem. Warto zaplanować odpowiednie przygotowanie do snu, relaksację i wyciszenie przed zaśnięciem. W tym celu sprawdzi się:

  • wietrzenie sypialni,
  • unikanie korzystania z urządzeń emitujących niebieskie światło na kilka godzin przed snem,
  • gorąca kąpiel lub prysznic,
  • masaż,
  • techniki głębokiego oddychania i relaksacji ciała, 
  • redukcja stresu,
  • medytacja i modlitwa.  
  1. Aktywność fizyczna – joga w zespole niespokojnych nóg

Regularna umiarkowana aktywność fizyczna jest bardzo korzystna dla osób z RLS. Zwłaszcza joga i ćwiczenia rozciągające przynoszą dobre rezultaty6. Regularna praktyka jogi zmniejsza nasilenie objawów, redukuje stres i poprawia nastój7, a nawet wpływa na poprawę snu8.

Zespół niespokojnych nóg – diagnostyka

Mimo że zespół RLS nie wydaje się być groźny dla zdrowia, po dłuższym czasie dolegliwości mogą nasilać się i zacząć występować w ciągu dnia, utrudniając normalne funkcjonowanie. W konsekwencji RLS może doprowadzić do bezsenności, silnego zmęczenia, a nawet depresji.

Diagnoza polega na dokładnym wywiadzie lekarskim w celu znalezienia czynników, które mogą nasilać RLS lub towarzyszących innych dolegliwości czy mitochondriopatii. Następnie lekarz może zlecić dalszą diagnostykę laboratoryjną pod kątem szukanych zaburzeń np. stresu oksydacyjnego lub nitrozacyjnego. Należy również wykluczyć inne schorzenia, które mogą dawać podobne objawy.

Uwaga na leki w RLS

Fundacja Zespół Niespokojnych Nóg informuje, że niektóre leki stosowane w celu kontroli powszechnych chorób mogą również przyczyniać się do objawów RLS lub nasilać je. Należą do nich9:  

  • leki na nadciśnienie,
  • leki przeciwhistaminowe,
  • leki przeciwdepresyjne,
  • leki stosowane w leczeniu zaburzeń afektywnych dwubiegunowych, schizofrenii i innych poważnych zaburzeń.

Planując terapię zespołu niespokojnych nóg, warto poradzić się specjalistów, lekarzy i neurologów oraz zastosować kilka metod w celu całościowego działania na organizm.  

Autor: Paulina Żurek

Bibliografia:

0:00
0:00