Hashimoto — przyczyny i czynniki ryzyka

Jakie czynniki wpływają na powstawanie i rozwój choroby Hashimoto? Znaczenie środowiska, stylu życia, odżywiania oraz składników mineralnych i witamin.

Choroba Hashimoto to przewlekłe autoimmunologiczne zapalenie tarczycy prowadzące do jej niedoczynności. Jedną z głównych przyczyn jest nieprawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego, który zaczyna atakować i niszczyć gruczoł tarczycy. Jakie są czynniki ryzyka tej choroby? Poznaj przyczyny środowiskowe, wpływ odżywiania i niedoborów na rozwój Hashimoto.

Jej nazwa pochodzi od nazwiska japońskiego chirurga (dr Hakaru Hashimoto), który już w 1912 roku opisał cztery przypadki tego schorzenia. Choroba Hashimoto charakteryzuje się stanem zapalnym i wysokim poziomem przeciwciał przeciwko tarczycy, które ostatecznie  prowadzą do niedoczynności stanu, w którym tarczyca nie może już wytwarzać wystarczającej ilości hormonów tyroksyny (T4) i trójjodotyroniny (T3).

Głównie narażone są na nią kobiety i osoby po 60 roku życia, nie zmienia to jednak faktu, że chorują na nią zarówno mężczyźni, osoby młode, a nawet dzieci. Ponadto bardzo często schorzenie to występuje u pacjentów cierpiących na inne choroby autoimmunologiczne, takie jak: celiakia, cukrzyca czy bielactwo. Do najczęstszych objawów należą: zmęczenie, spadek nastroju i depresja, sucha skóra, podpuchnięte oczy, nietolerancja zimna, przybieranie na wadze, zaparcia, problemy trawienne. Warto wtedy udać się do lekarza, aby potwierdzić lub wykluczyć Hashimoto wykonując podstawowe badania w tym kierunku m.in. poziom hormonów tarczycy (dowiedz się więcej na temat badania hormonów tarczycy TSH) i przeciwciał oraz znaleźć przyczynę i dobrać odpowiednie leczenie.  

Hashimoto — przyczyny środowiskowe

Badania wskazują na znaczący wpływ czynników środowiskowych na układ odpornościowy oraz ich udział w powstawaniu chorób autoimmunologicznych, takich jak Hasimoto1,2,3. Czynniki te dotyczą skażenia środowiska: powietrza, gleby i wody ksenobiotykami, metalami ciężkimi, pestycydami i innymi szkodliwymi dla organizmu związkami. Również obecny styl życia, stosowanie używek takich, jak palenie tytoniu czy picie alkoholu, wysoko przetworzona dieta, sztuczne dodatki do żywności, antybiotyki, hormony, a także siedzący tryb życia mogą predysponować do rozwoju Hashimoto. Nagromadzenie dużej ilości tych szkodliwych czynników sprawia, że układ odpornościowy zostaje przeciążony, nie radzi sobie z ilością wyzwań i zaczyna nieprawidłowo pracować.

Często słyszymy, że dany dodatek do żywności, barwnik, czy nawet metale ciężkie w niewielkich ilościach są potencjalnie nieszkodliwe. Jednak obecne natężenie tych obcych dla organizmu substancji powoduje efekt synergii, czyli zwiększonej kumulacji w tkankach. W jej wyniku dochodzi do nasilonego działania ksenobiotyków oraz wielu reakcji  niepożądanych i skutków ubocznych, z którymi układ odpornościowych nie jest w stanie sobie poradzić. Zaczynają pojawiać się alergie, nietolerancje czy właśnie zaburzenia autoimmunologiczne. Jednym ze źródeł toksyn dostających się do organizmu są środki ochrony roślin, które podejrzewa się o wywoływanie chorób autoimmunologicznych4.

Przyczyny zachorowalności na Hashimoto wynikające z nieprawidłowego odżywiania się

Dieta i styl życia odgrywają istotną rolę w rozwoju Hashimoto. Badania wskazują, że stany zapalne, które przyczyniają się do zaburzenia pracy układu odpornościowego, mogą mieć związek z tym, co jemy5,6. Modyfikacja diety i stylu życia są również kluczem do zmniejszenia ryzyka innych dolegliwości, ponieważ osoby chorujące na Hashimoto mają większe ryzyko rozwoju chorób autoimmunologicznych, wysokiego poziomu cholesterolu, otyłości i cukrzycy7,8,9,10.

Dieta bezglutenowa

Wiele badań wskazuje, że osoby z Hashimoto są bardziej narażone na celiakię niż osoby zdrowe. W związku z tym eksperci zalecają, aby wszyscy, u których zdiagnozowano Hashimoto, byli badani pod kątem celiakii11. W takich przypadkach dieta bezglutenowa może przynieść korzyści osobom z Hashimoto. W badaniu trwającym 6 miesięcy z udziałem 34 kobiet z Hashimoto dieta bezglutenowa obniżyła poziom przeciwciał tarczycowych, jednocześnie poprawiając czynność tarczycy i poziom witaminy D, w porównaniu z grupą kontrolną12. Wiele innych badań wskazuje na korzystny wpływ diety bezglutenowej zarówno u osób z Hashimoto, jak i innymi chorobami autoimmunologicznymi, nawet jeśli nie mają celiakii13,14. Podobną zależność zauważono w przypadku spożywania nabiału. Nietolerancja laktozy jest bardzo powszechna wśród osób z Hashimoto15. Wśród 83 kobiet chorujących na Hashimoto u 75% zdiagnozowano nietolerancję laktozy16. W przypadku stwierdzonej nietolerancji laktozy wykluczenie nabiału może pomóc w problemach trawiennych, a także w funkcjonowaniu tarczycy i wchłanianiu leków. W przypadku chorób o podłożu zapalnym, autoimmunologicznych, takich jak Hashimoto warto skupić się na produktach przeciwzapalnych, czyli wzbogacić dietę o owoce i warzywa bogate w polifenole i antyoksydanty, kwasy omega-3, witaminy i minerały. Szerokie badanie wśród 218 kobiet z Hashimoto wykazało, że markery stresu oksydacyjnego – stanu, który powoduje przewlekły stan zapalny – były niższe u osób, które częściej jadły owoce i warzywa17.

Mitochondrialne przyczyny Hashimoto

Nawiązując do wspomnianego wyżej stresu oksydacyjnego, należy wspomnieć o jeszcze jednej przyczynie związanej ze stanami zapalnymi, a mianowicie uszkodzeń mitochondriów. Stres oksydacyjny i przewlekłe stany zapalne silnie uszkadzają mitochondria, generując dodatkowy stres komórkowy (zarówno oksydacyjny, jak i nitrozacyjny). Doktor Bodo Kuklinski tłumaczy, że przyczyną wielu schorzeń w tym Hashimoto i towarzyszącym tej chorobie dolegliwościom jest stres nitrozacyjny. W jego wyniku dochodzi do nadprodukcji tlenku azotu, który w nadmiarze prowadzi do nasilenia procesów zapalnych (w tym zapalenia tarczycy). W wyniku stresu nitrozacyjnego dochodzi także do zahamowania produkcji energii ATP i utraty cennych składników odżywczych. Tlenek azotu (NO) wpływa również na metale przejściowe, które posiadają różne stopnie wartościowości, a które cechują się zarówno właściwościami redukcyjnymi, jak i utleniającymi. Szczególną wrażliwość na działanie tlenku azotu wykazują centra żelazowo – siarkowe. Doktor B. Kuklinski podkreśla:

Tlenek azotu blokuje żelazo obecne w enzymie – peroksydazy tarczycowej, której niewłaściwa praca prowadzi do wytwarzania autoprzeciwciał co jest przyczyną choroby Hashimoto.

Witaminy i minerały a Hashimoto — czy ich niedobór może być przyczyną choroby?

Niedobory cennych składników mineralnych i witamin mogą wpływać na podwyższony stan zapalny, osłabienie układu odpornościowego oraz związane z nimi funkcje tarczycy. Dlatego suplementacja składników niedoborowych i obniżanie stanu zapalnego mają pozytywny wpływ na zdrowie osób z Hashimoto18. Do najczęstszych niedoborów u osób chorujących na Hashimoto zalicza się / należą:

  • Braki witaminy D częstą przyczyniają się do rozwoju Hashimoto, głównie z tego względu, że jest ona uważana za kofaktor do wykorzystania jodu, zatem niedobory tej witaminy mogą zwiększać niedobór jodu. Wykazano, że osoby z Hashimoto mają znacznie niższy poziom tej witaminy niż osoby zdrowe. Co więcej, badania łączą niski poziom witaminy D z nasileniem zapalenia tarczycy Hashimoto19,20.
  • Witaminy B1 i B12, to dwie bardzo ważne substancje. U pacjentów z chorobą Hashimoto wielokrotnie występuje niedobór witaminy B12, który powoduje stany depresyjne, zaburzenia koncentracji czy problemy z pamięcią. Przyjmowanie wysokiej jakości witaminy z grupy B zwiększa poziom witaminy B12 i innych ważnych witamin z grupy B21.
  • Odpowiedni poziom selenu, który jest niezbędny przy prawidłowej pracy tarczycy, chroni ją przed negatywnym działaniem czynników środowiskowych oraz wolnych rodników. Bierze udział w konwersji hormonów tarczycy, zapewniając prawidłową gospodarkę hormonami gruczołu tarczowego. Badania dowodzą, że przyjmowanie 200 µg selenu dziennie może pomóc w obniżeniu przeciwciał przeciwko peroksydazie przeciwtarczycowej (TPO) i poprawić samopoczucie u osób z Hashimoto22.
  • Cynk jest niezbędny do funkcjonowania tarczycy. Badania sugerują, że przyjmowanie 30 mg cynku dziennie w monoterapii lub w połączeniu z selenem może poprawić czynność tarczycy u osób z niedoczynnością23,24.
  • Żelazo odgrywa ważną rolę w chorobach tarczycy. To składnik jednego z kluczowych enzymów, który aktywuje przemiany tyreoglobuliny w T3 i T4. Braki żelaza w organizmie powodują zmniejszoną syntezę hormonów tarczycy w osoczu, niewłaściwy poziom TSH, powiększenie tarczycy i w efekcie jej niedoczynność1. Prawdopodobnie dlatego osoby z Hashimoto częściej cierpią na anemię. Suplementy żelaza mogą być potrzebne do skorygowania tego niedoboru25.
  • Magnez. Niski poziom tego minerału wiąże się ze zwiększonym ryzykiem Hashimoto i wyższymi przeciwciałami przeciwtarczycowymi. Ponadto korygowanie niedoborów magnezu może złagodzić objawy choroby26,27.

Medytacja i sen a zachorowalność na Hashimoto

Na powstawanie i rozwój Hashimoto mają wpływ także przyczyny psychologiczne. Ważnym czynnikiem jest stres, na który jesteśmy narażeni coraz częściej i w większym natężeniu niż dawniej. Ciągłe napięcie, problemy emocjonalne, przebodźcowanie,  narażenie na sztuczne światło, promieniowanie elektromagnetyczne przeciążają nasz układ nerwowy i zaburzają naturalny rytm dobowy. Dlatego pomocna jest praca z emocjami i redukcja stresu. Badanie przeprowadzone na 60 kobietach z chorobą Hashimoto wykazało, że ćwiczenia redukujące stres pomogły zmniejszyć ich depresję i lęk, poprawić ogólną jakość życia i obniżyć przeciwciała przeciwko tarczycy28.

Skutecznymi sposobami są również medytacja i relaksacja mięśniowa Jacobsona. Medytacja może być szczególnie korzystna dla zdrowia tarczycy. Badania wykazały, że ma zdolność do zwiększania poziomu kluczowych hormonów i neuroprzekaźników, w tym serotoniny, uspokajającego neuroprzekaźnika GABA, hormonu nadnerczy DHEA, hormonu wzrostu i melatoniny29,30. Praktyka medytacji pomaga zredukować poziom stresu poprzez obniżenie podwyższonego poziomu kortyzolu. Poświęcając jedynie 15 minut dziennie na medytację, możesz obniżyć poziom stresu i wspomóc pracę tarczycy.

Nie wolno zapominać o  roli snu. Nasz organizm regulowany jest przez rytm dobowy, którym zarządza ośrodek zlokalizowany w części mózgu, a dokładniej w podwzgórzu. W ciągu dnia z podwzgórza uwalniane są różne hormony, które pomagają kontrolować różne funkcje organizmu, w tym cykl snu i czuwania. Jeden z tych hormonów, tyreotropina, stymuluje tarczycę do wyzwalania uwalniania hormonów. Nadczynność lub niedoczynność tarczycy może zakłócać produkcję tyreotropiny i ogólny rytm dobowy. Regulacja naszego wewnętrznego zegara poprzez odpowiednie pory i długość snu wspierają funkcje tarczycy. Poznaj naturalne sposoby na zdrowy sen i bezsenność.

Przyczyny Hashimoto występujące w jelitach

Jelita są ważnym narządem skomunikowanym zarówno z układem odpornościowym, jak i nerwowym oraz mózgiem, dlatego odgrywają istotną rolę w zaburzeniach autoimmunologicznych, takich jak Hashimoto. Istnieje kilka czynników związanych z pracą jelit, które mogą przyczyniać się do powstawania Hashimoto.

  • Zespół nieszczelnego jelita – śluzówka jelita jest zawsze przepuszczalna, ale jedynie dla wybranych składników odżywczych. Problem pojawia się, gdy do krwiobiegu dostają się substancje, które powinny zostać wydalone z organizmu. Zaburzenia jelitowe oraz gluten w nieszczelnym jelicie sprzyjają rozwojowi chorób autoimmunologicznych.
  • Celiakia – to trwająca całe życie immunologiczna choroba mająca podłoże genetyczne. Charakteryzuje ją nietolerancja glutenu, który działając toksycznie prowadzi do zaniku kosmków jelita cienkiego – tworów odpowiedzialnych za wchłanianie substancji odżywczych. Konsekwencją tego jest upośledzone wchłanianie pokarmów, a to prowadzi do występowania rozmaitych objawów klinicznych. Przy nietolerancji glutenu oraz przy celiakii należy stosować dietę bezglutenową – tak naprawdę przez całe życie.
  • Goitrogeny – substancje antyodżywcze blokujące wchłanianie składników odżywczych z pożywienia. W tym przypadku „najważniejsze” są soja oraz kapusta, to one hamują produkcję hormonów tarczycy – podobnie jak produkty mleczne.

Wskazane czynniki są jednymi z najczęstszych, jednak nie jedynych przyczyn choroby Hashimoto. W przypadku występowania objawów niedoczynności tarczycy czy podejrzenia choroby Hashimoto, najlepszym rozwiązaniem jest konsultacja ze specjalistą, dokładna diagnostyka laboratoryjna i badanie poziomu hormonów tarczycy. Więcej na temat samej choroby Hashimoto oraz zaleceń dietetycznych w tej chorobie możesz przeczytać w kolejnych artykułach.

Autor: Paulina Żurek

Bibliografia:

0:00
0:00