Burn – out, czyli nie dam tak rady dłużej.

Do dzisiaj przez niektórych utożsamiany wyłącznie z utratą motywacji do pracy i ewentualnie depresją, burn – out (tzw. zespół wypalenia), to w rzeczywistości poważne zaburzenie funkcjonowania mitochondriów. Medycyna mitochondrialna wskazuje na burn – out jako wstępne stadium Zespołu Przewlekłego Zmęczenia (CFS) i traktuje jako sygnał alarmowy ze strony organizmu. Sygnał, którego w żadnym wypadku nie należy lekceważyć.

Jako jednostkę chorobową zespół wypalenia został zidentyfikowany w latach 70. XX wieku, jednak na początku uznano go wyłącznie za chorobę o charakterze psychosomatycznym. Tymczasem, jak zresztą w przypadku wielu innych zaburzeń psychicznych, burn – out wiąże się z zaburzeniem zachodzących w organizmie procesów biochemicznych. Podobnie jak depresja, zespół wypalenia często ma swoje podłoże w dysfunkcjach metabolicznych oraz zaburzeniach funkcjonowania mitochondriów. U chorych stwierdza się^1,2,5:

• zaburzenia przemiany tryptofanu, serotoniny, adrenaliny i noradrenaliny (lub brak kofaktorów);
• stres nitrozacyjny;
• wyczerpanie nadnerczy (burn – out to wynik przewlekłego stresu, który początkowo zmusza nadnercza do nieustannej produkcji kortyzolu), co prowadzi do wzrostu poziomu tego hormonu w organizmie (faza I). Jednak w warunkach chronicznej ekspozycji na sytuacje stresowe, czynność nadnerczy ulega następnie stopniowemu ograniczeniu, a z czasem zupełnie zanika, co skutkuje brakiem produkcji kortyzolu (faza II);
• przewlekłe stany zapalne (podwyższony poziom cytokin stanu zapalnego, np. TNF-alfa, możliwy stres oksydacyjny);
• zbyt niski poziom melatoniny (wynik zaburzeń metabolizmu serotoniny), a co za tym idzie: problemy ze snem;
• wzrost poziomu enzymu dehydrogenazy mleczanowej LDH, której pięć izoform decyduje o przejściu pirogronianu w mleczan, przy jednoczesnym spadku poziomu enzymu kinazy pirogronianowej. Poziom LDH informuje nas o nasileniu oddychania beztlenowego w organizmie, z którego uzyskujemy znacznie mniejsze ilości energii (ATP), niż podczas procesów tlenowych. Spadek stężenia kinazy pirogronianowej to marker produkcji pirogronianu w organizmie (pośredniego substratu do cyklu Krebsa), a tym samym wskaźnik pozwalający ocenić poziom produkcji energii w organizmie. W uproszczeniu:

↑LDH + ↓kinazy pirogronianowej ↔ ↓ ATP

Wymienione objawy jednoznacznie wskazują na związaną z burn – outem mitochondriopatię, chociaż naturalnie istotną rolę w patogenezie choroby odgrywają również czynniki psychospołeczne.

Burn-out, stres a mitochondria

Sytuacja stresowa wiąże się dla organizmu z ogromnym wydatkiem energetycznym. To dlatego w warunkach stresowych nasz organizm wstrzymuje wszelkie procesy wymagające nakładów energetycznych, w tym wzrost oraz procesy naprawcze. Przewlekły, silny stres psychofizyczny prowadzi nieuchronnie do przeciążenia mitochondriów, czyli faktycznych producentów energii w naszym organizmie. Dla pozostającej pod wpływem chronicznego stresu osoby taka sytuacja może zakończyć się katastrofą, zwłaszcza jeżeli oprócz stresu poddana jest działaniu innych czynników (ksenobiotyki, osłabienie układu odpornościowego, niewłaściwa / zbyt uboga dieta lub predyspozycje genetyczne).

To właśnie ze względu na możliwość przywrócenia prawidłowego funkcjonowania mitochondriów, medycyna mitochondrialna przynosi pacjentom z burn – outem nadzieję na powrót do zdrowia (chociaż niekoniecznie do dotychczasowego trybu życia). Z punku widzenia medycyny mitochondrialnej skuteczna terapia zespołu wypalenia zawiera kilka elementów.

Reklama

Adrenal-Intercell® Sprawdź

Rhodiola Sprawdź

QuinoMit® Q10 Fluid – Ubichinol MSE Sprawdź

B-Komplex MSE Sprawdź

Magnez MSE Sprawdź

Witamina C MSE matrix Sprawdź

Mitochondrialna terapia zespołu wypalenia

1. Podstawowy warunek – redukcja stresu psychofizycznego, który stanowi bezpośrednią przyczynę:

• zaburzeń funkcjonowania mitochondriów (np. w wyniku stresu oksydacyjnego oraz niedoborów mikroskładników odżywczych),
• zaburzeń gospodarki hormonalnej (kortyzol, serotonina, melatonina, hormon wzrostu),
• zaburzeń funkcjonowania układu odpornościowego (np. w wyniku niedoborów, przeciążenia organizmu, stresu nitrozacyjnego).

2. Wyeliminowanie lub maksymalne możliwe ograniczenie stresu nitrozacyjnego.

3. Znalezienie przyczyny oraz wyeliminowanie ewentualnego przewlekłego stanu zapalnego (w grę może wchodzić tutaj np. otyłość brzuszna, infekcja grzybicza, zakażenie pasożytami, infekcje wirusowe, nierozpoznane wcześniej nietolerancje pokarmowe, zły stan jelit, stres oksydacyjny, dysfunkcja wątroby, osłabienie układu odpornościowego, próchnica oraz zapalenie dziąseł i inne).

4. Przywrócenie prawidłowego przebiegu metabolizmu tryptofanu. W tym celu warto zbadać o poziom witamin B3, B5, B6, B12 oraz magnezu w przestrzeni międzykomórkowej i w przypadku stwierdzonych niedoborów, uzupełnić deficyty. Mikroskładniki te są niezbędne do prawidłowego szlaku metabolizmu tryptofanu:
 

tryptofan

             kofaktory: witamina B₃, B₉, żelazo, witamina C, miedź, BH4

5 – hydroksytryptofan

            witamina B₆

serotonina

            witamina B5, kwas alfa – liponowy

acetyloserotonina

            witamina B₆, B₁₂, betaina, kwas foliowy

melatonina

6. Zwiększenie podaży tryptofanu w diecie (dobre źródła to: pestki dyni, orzeszki nerkowca, ser ementaler, ziarno słonecznika, pierś z kurczaka, tuńczyk, chuda wołowina, jajo kurze, płatki owsiane oraz ewentualna suplementacja tryptofanu).
 

7. Przywrócenie prawidłowego poziomu kortyzolu oraz przywrócenie normalnego funkcjonowania nadnerczy.

Dwie fazy burn-out’u

Faza I burn – outu: wciąż podwyższony poziom kortyzolu w organizmie.

Za nadmierną syntezę kortyzolu w nadnerczach odpowiada hormon przysadki – hormon adrenokortykotropowy (ACTH). Synteza tego hormonu podlega rytmowi dobowemu i w warunkach fizjologicznych jest najwyższa rano, a najniższa – wieczorem / nocą (stąd właśnie dobowy rytm kortyzolu). Z kolei syntezę ACTH pobudza inny hormon: CRH, czyli kortykolibertyna, która jest związana z bezpośrednią odpowiedzią organizmu na stres. W warunkach niedoczynności nadnerczy (kora nadnerczy nie jest już w stanie produkować odpowiednich ilości hormonu i organizm próbuje popędzić ją do pracy poprzez ACTH) lub nadczynności przysadki – poziom ACTH jest niefizjologicznie wysoki, przy czym zauważ, że jeżeli dojdzie już do niedoczynności nadnerczy, to syntezy kortyzolu nie pobudzi już ani CRH, ani ACTH.

Wskazane badania hormonów nadnerczy. Rekomendowana terapia koenzymem Q10 – źródło energii dla mitochondriów, które uczestniczą w pierwszej fazie syntezy kortyzolu, a których dysfunkcję możemy tutaj podejrzewać, zwłaszcza że jak wiemy, stres prowadzi do wtórnych mitochondriopatii.

Pomocniczo – przy wciąż zbyt wysokim poziomie kortyzolu (faza I) można zastosować fosfatydyloserynę⁷ (suplement diety i / lub zwiększenie podaży w diecie, dobre źródło to fermentowane produkty sojowe, mięso). Ten fosfolipid możemy teoretycznie produkować sami, jednak w warunkach chronicznego silnego stresu, jego zasoby szybko się wyczerpują.

Można spróbować również suplementacji Rhodioli – wyciągu z różeńca górskiego, adaptogenu, który skutecznie obniża poziom kortyzolu w organizmie.

Faza II burn – outu: niedobór kortyzolu jako wynik niskiego poziomu ACTH w nadnerczach (wtórna niewydolność kory nadnerczy).

Niski poziom ACTH to wynik niedoczynności przysadki mózgowej.

Ciekawostka: w naturalny sposób poziom kortyzolu pomoże ci podnieść… sport. Tak! Po wysiłku fizycznym poziom kortyzolu wzrasta w sposób fizjologiczny – w wyniku działania hormonu antydiuretycznego, czyli wazopresyny. Po wysiłku fizycznym rośnie poziom mleczanu, co pobudza neurony do wydzielania wazopresyny. Z kolei wazopresyna wpływa na wzrost sekrecji ACTH, które podnosi następnie poziom kortyzolu. Mechanizm ten zadziała jednak tylko w sytuacji, gdy przysadka mózgowa będzie jeszcze w stanie wyprodukować ACTH.

Profilaktyka burn – outu

To nie stres nas zabija, lecz nasza reakcja na stres.
Hans Selye

On tu jest. Nie, nie chodzi mi o znane hasło reklamowe jednego z producentów urządzeń elektronicznych, lecz o… stres. Czy tego chcemy, czy nie – stres to nasz nieodłączny towarzysz.

Ponieważ stres stanowi główną przyczynę burn – outu, nawet jeżeli zespół wypalenia nie jest (jeszcze?) twoim problemem, musisz spróbować nauczyć się z nim radzić na płaszczyźnie psychospołecznej. Na temat radzenia sobie ze stresem napisano mnóstwo książek i wygłoszono jeszcze więcej wykładów na szkoleniach. Na pewno słyszałeś też o dobroczynnym wpływie medytacji, jogi, zwiększenia asertywności, treningu autogennego oraz sportu. To wszystko prawda. Jednak w sytuacjach szczególnego nasilenia stresu możesz pomóc organizmowi również dzięki medycynie mitochondrialnej.

W ramach profilaktyki burn – outu, szczególnie w okresie zwiększonego wysiłku psychofizycznego medycyna mitochondrialna stosuje^3-6:

• Rhodiolę – wyciąg z różeńca górskiego;
• magnez, potas i witaminę C – kombinacja antystresowa dr. B.Kuklinskiego:
  „Kwas askorbinowy służy tutaj jako forma ochrony przed oksydacją hormonów stresu. Potas, magnez oraz witamina C obniżają ciśnienie krwi oraz puls spoczynkowy, redukują ilość dodatkowych uderzeń serca, jak również skurcze mięśni.„
• kompleks witamin B (aby zapewnić organizmowi sprawny metabolizm oraz wesprzeć komórki nerwowe);
• cynk – wsparcie układu odpornościowego;
• witaminę C – przeciwutleniacz – kilka razy w ciągu dnia, max.200mg jednorazowo lub w postaci kapsułek o wydłużonym okresie uwalniania;
• spożywanie lewoskrętnego kwasu mlekowego w diecie (jogurt, kefir, kiszona kapusta i inne warzywne „kiszonki”) lub dobry preparat probiotyczny w połączeniu z błonnikiem (w diecie lub w postaci preparatu, np. inuliny);
• selen – jako przeciwutleniacz;
• glutation – jako przeciwutleniacz i wsparcie dla układu odpornościowego, wspomaga procesy detoksyfikacji;
• koenzym Q10 – jako źródło energii dla komórek;
• kwasy tłuszczowe omega–3 (EPA/DHA);
• aminokwasy: L – karnityna (umożliwia transport kwasów tłuszczowych do mitochondriów) – dodadzą ci energii.

Potraktuj swoje ciało, a w szczególności mitochondria jak… własne konto bankowe. Regularne przelewy (suplementacja, dieta, przerwy, sport, podejście do życia, etc…) pozwolą ci przetrwać duże wydatki (stres!) i uniknąć wejścia w debet (sygnały ostrzegawcze, np. spadek koncentracji, spadek odporności, wzrost agresji i wiele innych sygnałów) lub co gorsza – zablokowania konta (wystąpienia zespołu wypalenia).

Bądź swoim najlepszym przyjacielem i dbaj oraz broń siebie tak, jak zrobiłbyś to dla swojego najbliższego przyjaciela.